İçerikte Neler Var?

Merhaba sevgili okurumuz. Yazımızda sizlere çölyak hastalığının ne olduğu, belirtileri, tedavi yöntemlerinin neler olduğundan bahsedeceğim. Hastaların tanı aldığı zaman merakla sorduğu ‘’Peki ben ne yiyeceğim?’’ sorusunu cevaplayacağım. Çölyak hastaları nasıl beslenmeli, nelerden uzak durmalı, nelere dikkat etmeli konularına değineceğim. Evet hazırsanız okumaya başlayalım.

Çölyak Hastalığı Nedir?

Çölyak hastalığı, genetik olarak yatkın bireylerde, gluten ve ilişkili proteinlerin alımıyla bağırsak mukozasının atrofiye uğramasına neden olan, immün aracılı kronik bağırsak hastalığıdır. Buğday, arpa ve çavdarda bulunan bir protein olan gluten, semptomları tetikler.

Belirtileri Nelerdir?

Şiddetli karın ağrısı
Karın şişliği
Gaz oluşumu
Baş dönmesi
Kusma
İshal
Kabızlık
Yorgunluk hissi
Adet düzensizliği
Kilo kaybının görülmesi
Ağızda yaraların oluşması
Diş ve diş eti sağlığının kötü olması
İştahsızlık
Cilt kaşıntılı döküntüler

Çölyak Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir?

Kan değerlerinde IgA, IgG ve Anti Endomysium (EMA) değerlerine bakılır. Testlerde gluten enteropatisinin belirtileri görülüyor ise kesin tanının konulması için ince bağırsak biyopsisi yapılması gerekir. Biyopsi sonucuna göre kesin tanı alınır.

Tedavi Edilmeyen Hastalığın Kısa ve Uzun Vadedeki Riskleri Nelerdir?

Malabsorbsiyon
Büyüme geriliği
Hipokrommikrositer anemi
Megoblastik anemi
Kalsiyum ve K vitamini eksikliği
Otoimmün hastalıkların prevelansında artış
Osteoporoz
Kısırlık, düşük
Depresyon
Lenfoma
Kalın ve ince bağırsak kanserleri

Çölyak Hastalığında Beslenme Tedavisi Nasıl Olur?

Hastalığın tek tedavi yöntemi glutensiz diyet uygulamasıdır. Glutensiz diyet ömür boyu sürdürülmelidir.
Glutensiz beslenmede gluten içeren besinler diyet listesinden tamamen çıkarılmalıdır Diyete uyum sağlandığı sürece bağırsak hasarı düzeltilebilir.
Glutensiz diyete başladıktan sonra semptomlar düzelmeye başlar ve bireye bağlı olarak tamamen iyileşmesi 3-6 ay sürebilir.
Glutensiz diyette yiyecekleri hazırlama ve saklama aşamasında kulanılan malzemelerin gluten içeren besinler ile kontaminasyona girmemesine dikkat edilmelidir. Kullanılan araç gereçler ayrı ve özel olmalıdır veya çok iyi temizlenmelidir.
Emilim bozukluğunda kaynaklı besin ögesi eksiklikleri diyetisyenin hazırlayacağı glutensiz diyet ve doktorun belirleyeceği takviyelerle giderilmelidir.

Glutensiz Diyet Uygulamanın Faydaları Nelerdir?

Çölyak Hastalığının Belirtilerini Azaltır: Hastalığa sahip olan birçok kişi, ishal, hazımsızlık, karın ağrısı, yorgunluk ve baş ağrısı gibi rahatsız edici semptomlar yaşar. En az bir yıl boyunca glütensiz bir diyetin ardından, kişilerin %90'ından fazlasında belirtilen semptomları iyileştirdiği ve yaşam kalitesini önemli ölçüde iyileştirdiği gösterilmiştir.İshal gibi bağırsak semptomları, çözülmesi en hızlı olanıdır - bazı insanlar glütensiz bir diyetle sadece iki gün sonra rahatlama yaşarlar.Genel olarak, bağırsak hareketlerinde, şişkinlikte ve karın ağrısında önemli gelişmeler görmek ortalama bir ay sürer
İnce Bağırsak Hasarını Önler: Gluten enteropatisi olan kişiler için gluten tüketmek, besinlerin emildiği ince bağırsağa zarar veren bir otoimmün yanıtı tetikler. Glutenden kaçınmak otoimmün süreci engeller ve ince bağırsak iyileşip normal işlevine dönebilir. Bir çalışmada, iki yıl boyunca glütensiz diyet uygulayan çocukların %95'inde artık bağırsak hasarı belirtileri görülmedi. İyileşme yetişkinlerde daha yavaş olma eğilimindedir - iki yıl içinde %34-65 oranında bağırsak iyileşmesi sağlanır. Osteoporoz Riskini Düşürür: Tedavi edilmemiş kişilerin %75'e kadarında daha düşük kemik yoğunluğu ve daha yüksek osteoporoz riski vardır. Belirtilen durum zayıf kalsiyum ve D vitamini emiliminin yanı sıra kemik oluşturma sürecine müdahale eden artan inflamasyondan kaynaklanabilir. Araştırmalar, hastalığı erken teşhis etmenin ve glütensiz bir diyete başlamanın kemik kaybını durdurmaya ve osteoporoz gelişme riskini azaltmaya yardımcı olabileceğini gösteriyor
Kanser Riskini Azaltabilir: Lenf sisteminde oluşan agresif bir kanser türü olan Hodgkin dışı lenfoma riskinin üç kat artmasıyla ilişkilidir. Birkaç çalışma, hastalığı erken teşhis etmenin ve glutensiz bir diyetin ardından riski azaltabileceğini bulmuştur.
Doğurganlığı Artırır: Kadınların kısırlık oranları daha yüksektir ve ilgili durumu olmayan kadınlardan daha yüksek düşük yapma riski altında olabilirler. Bununla birlikte, sıkı bir glutensiz diyetin ardından doğurganlığı iyileştirdiği ve düşük oranlarını azalttığı bulunmuştur.
Besin Emilimini Artırır: Bozulmuş ince bağırsakta zayıf emilim nedeniyle kişilerde besin eksiklikleri yaygındır.Demir, kalsiyum, magnezyum, çinko, B12 vitamini, niasin, riboflavin ve folat ile A, D, E ve K vitaminlerindeki eksiklikler en yaygın olanlarıdır. Glutensiz diyete tam uyum ve gerekli takviyelerle eksiklikler giderilebilir.

Çölyak Hastaları Ne Tüketebilir? Yasaklı Yiyecekler Nelerdir?

YIYECEK GRUBU	SERBEST YIYECEKLER	YASAKLANAN YIYECEKLER
ET,BALIK, KÜMES HAYVANLARI VE SAKATATLAR	Hepsi	Ekmek içi hazırlanan köfteler, bulgurlu kıymalı yemekler, etli pide, etli börek
YUMURTA	Hepsi	Hiçbiri
TAHILLAR	Pirinç ve unu, mısır unu ve nişastası, patates unu ve nişastası,nohut unu, kestane unu, karabuğday unu, mercimek unu,darı	Buğday, çavdar ve arpa ile yapılmış her türlü yiyecek (makarna, şehriye, kuskus, erişte, tarhana, bulgur, yarma, ekmek, yufka, börek, un ile kavrulmuş çerezler)
SÜT ÜRÜNLERİ	Süt, yoğurt, peynir	Krema, kaymak
KURU BAKLAGİLLER	Hepsi	Hiçbiri
SEBZE-MEYVE	Hepsi	Hiçbiri
ÇORBALAR	Sebze, pirinç, mercimek çorbaları, pirinçle yapılmış yayla çorbası, et ve tavuk suları ile yapılmış çorbalar	Şehriye, un, tarhana, düğün, unlu domates, erişte çorbaları ve her türlü hazır çorba
YAĞLAR	Tereyağı, margarin ve bitkisel yağlar	Çok yağ katılmış yiyecekler, kaymak, krema
TATLILAR	Buğday ve çavdar unu katılmamış her türlü tatlı, pirinç ve pirinç unu konmuş sütlaç ve muhallebi, sütlü tatlılar, şeker, bal, pekmez, reçel, tahin helvası, marmelat, şerbet,lokum, komposto	Baklava, tulumba, revani, kek ve pastalar, çörek, kurabiye, bisküvi, kraker, gofret, çikolata, irmik helvası, lokma, puding ve her türlü diğer unlu tatlı
ÇEŞNİ VERİCİLER	Sirke, salamura, turşu, baharatlar, tuz, domates suyu, ev salçası	Buğday unu katkısı bulunan tüm çeşni maddeleri, hazır salça, ketçap
İÇECEK GRUBU	Süt, kahve, salep, ıhlamur, adaçayı, çay, ayran, meyve suları, limonata, gazoz, kolalı içecekler	Boza ve tüm mayalı içecekler. Alkollü? içeceklerden şarap, bira, viski, burbon, cin, buğday rakısı

Çölyak Hastalığında Glutensiz Beslenmenin Zorlukları Nelerdir?

Besin Eksiklikleri

Ekmek, kraker ve makarna gibi rafine unla yapılan ürünlerin B vitaminleri niasin, tiamin, riboflavin ve folik asit ile takviye edilmesi gerekiyor.

Ek olarak, tam tahıllı buğday, arpa ve çavdar iyi lif kaynaklarıdır, dolayısıyla glutenden kaçınmanız gerektiğinde yulaf, fasulye ve baklagiller gibi lif açısından zengin diğer yiyecekleri tüketmek gereklidir.

Masraflar

Ekmek, unlu mamüller, krakerler ve makarna gibi glutensiz ürünler, geleneksel buğday bazlı ürünlerin fiyatının iki katından fazlaya mal olabilir.

Bununla birlikte, çölyak hastalığı diyetinde özel ürünler gerekli değildir. Daha ucuz, doğal olarak glutensiz yiyecekler yiyerek besin ihtiyaçlarınızı kolayca karşılayabilirsiniz. Diyette ne pişireceğiniz konusunda bilginiz yoksa, glutensiz tarifler için internette araştırma yapabilir veya glutensiz bir yemek kitabı edinebilirsiniz.

Daha Az Esneklik

Glutensiz ürünler mağazalarda ve restoranlarda daha yaygın olarak bulunurken, Gluten enteropatisi hastalığı diyeti bazen sınırlayıcı olabilir.

Özellikle düğünler, partiler veya arkadaşlarla dışarıda yemek yeme gibi yemek içeren sosyal durumlarda geçerlidir. Ancak, glutensiz bir diyet uygulamak zaman ve deneyimle daha kolay hale gelir. Araştırmalar, çoğu insanın beş yıl sonra diyete alıştığını gösteriyor.

Glutensiz Diyet Uygularken Ürün Etiketinde Nelere Dikkat Edilmeli?

Paketin üzerinde “Glutensiz” ibaresi mutlaka yer almalıdır.
Arpa, çavdar, yulaf ve buğday içermemelidir.
Buğday nişastası, yulaf kepeği, çavdar unu ve maya ürün içeriğinde bulunmamalıdır.
Ürünün içeriğinde gluten olmadığına dair logolar ürün paketinde bulunmalıdır.

Çölyak Diyeti / Glutensiz Diyet Örneği

Kahvaltı:

Şekersiz çay
1 adet haşlanmış yumurta
1 dilim beyaz peynir veya 1 dilim kaşar peyniri (30 gr)
8-10 adet zeytin veya 2 adet ceviz içi veya 10 çiğ badem
Söğüş sebze
1-2 dilim glutensiz ekmek

Ara Öğün:

Şekersiz bitki çayı
1 porsiyon meyve

Öğle:

6-8 kaşık sebze yemeği
Mevsim salata
1 kepçe unsuz çorba(yayla/tarhana hariç) veya 3 kaşık pirinç pilavı
4 kaşık yoğurt veya 1 küçük kepçe cacık

Ara Öğün:

1 su bardağı süt
3-4 adet pronot glutensiz bisküvi veya 1 porsiyon meyve

Akşam:

3-4 köfte kadar ızgara veya haşlama et/tavuk/balık
1 bardak ayran veya 2 kaşık yoğurt
1-2 dilim glutensiz ekmek
Mevsim Salata

Gece Ara Öğünü:

1 porsiyon meyve
8 çiğ fındık veya 2 tüm ceviz
Şekersiz çay/kahve

Son Sözler

Çölyak hastalığı beslenme ve tedavi diyeti, durumun semptomlarını azaltan, bağırsaklarınızın iyileşmesini sağlayan, besin emilimini artıran ve kısırlık, kanser ve osteoporoz riskinizi azaltan glutensiz bir diyettir. Buğday, arpa, çavdar ve belirtilen tahıllarla yapılan her şeyden kaçınarak ve doğal olarak glütensiz gıda ve tahıllara odaklanmanız gerekir. Çölyak hastalığı diyeti ilk başta pahalı ve sınırlayıcı görünse de, önceden plan yapmak ve yeni yiyeceklerin tadını çıkarmayı öğrenmek geçişi kolaylaştırabilir.

Sizler için hazırlamış olduğumuz yazımızı beğendiyseniz çölyak hastalığı olan arkadaşlarınızla paylaşabilir, sosyal medya hesaplarından bizleri takip edebilir ve merak ettiğiniz soruları sorabilirsiniz.

Konuya İlişkin Sıkça Sorulan Sorular

Çölyak hastalığı nasıl anlaşılır?

Kan testleri ve bağırsak biyopsisi ile teşhis edilir.

Gluten hassasiyeti belirtileri nelerdir?

Karın ağrısı, şişkinlik, ishal, baş ağrısı ve halsizlik belirtiler arasındadır.

Çölyak hastaları nasıl beslenir?

Gluten içermeyen besinlerle beslenmelidir ve buğday, arpa, çavdar gibi tahıllardan kaçınmalıdır. Taze meyve, sebze, et, balık, süt ürünleri ve glutensiz tahıllardan faydalanmalıdır.

Glutensiz kilo alma diyeti nasıl olmalı?

Glutensiz kilo alma diyetinde avokado, fındık, tohumlar, patates, pirinç ve mısır gibi besinler tercih edilmelidir.

Çölyak diyeti nasıl yapılır?

Buğday, arpa, çavdar içeren gıdalardan kaçınılır; taze meyve, sebze, et gibi gluten içermeyen besinler tüketilir.

Kadınlardaki belirtileri nelerdir?

Kadınlarda karın ağrısı, ishal, demir eksikliği ve adet düzensizlikleri görülebilir.

Bebeklerde çölyak hastalığı belirtileri nelerdir?

İshal, karın şişliği, kilo alamama ve huzursuzluk belirtiler arasındadır.

Adet düzensizliği yapar mı?

Bağırsak hasarı ve besin emilim bozukluklarına bağlı olarak adet düzensizliklerine yol açabilir.

Çölyak hastaları nasıl kilo alır?

Gluten içermeyen yüksek kalorili ve besleyici gıdalar tüketerek kilo alabilirler.

Gluten göbeği nasıl gider?

Gluten göbeğinden kurtulmak için glutensiz diyetin yanı sıra probiyotikler ve anti-inflamatuar gıdalar tüketmek de faydalı olabilir.

Çölyak hastaları ne yiyemez, neler yasak?

Buğday, arpa, çavdar ve belirtilen tahıllardan yapılan ürünleri tüketemez. Gluten bulaşma riski taşıyan işlenmiş gıdalar da kaçınılması gerekenler arasındadır.

Glutensiz besinler nelerdir?

Doğal olarak glutensiz besinler arasında meyveler, sebzeler, et, balık, süt ürünleri, yumurta, patates, pirinç, mısır ve baklagiller bulunur. Kinoa, amarant ve teff gibi glutensiz tahıllar da güvenlidir.

Çölyak hastaları ne yemeli?

Gluten içermeyen taze gıdalar, et, balık, meyve ve sebze tüketmelidir.

Hangi yiyecekler gluten içerir?

Buğday, arpa, çavdar ve bunlardan yapılan ürünler gluten içerir.

Çölyak hastaları kahvaltıda ne yer?

Glutensiz ekmek, yumurta, yoğurt, meyve, sebze ve glutensiz tahıllardan yapılan gevrekler, fındık ezmesi ve avokado gibi sağlıklı yağ kaynakları da tercih edilebilir.

Gluten şişkinliğine ne iyi gelir?Glutensiz diyet ve probiyotik içeren gıdalar şişkinliği azaltabilir.