İçerikte Neler Var?

Yazımızda, vücudun en önemli metabolik fonksiyonları için kilit niteliği taşıyan D vitamini ne işe yarar, eksikliğinde neler olur ve eksikliği nasıl giderilir gibi bir çok soruyu yanıtladık. Keyifli okumalar.

D Vitamini Nedir?

D vitamini, magnezyum, fosfat ve kalsiyumun bağırsaktan emilimini artıran ve vücutta farklı birçok fonksiyonu olan yağda çözünen bir vitamindir. Her ne kadar vitamin denilse de aslında pro hormondur. Pro hormon vücudun hormona çevirdiği öncül maddelerdir. İnsanlarda bulunan en önemli formları D3 (kolekalsiferol) ve D2 (ergokalsiferol)’dir.

D vitaminin doğal kaynağı, güneşe maruz kalmaya (özellikle UVB radyasyonu) bağlı olan deride kimyasal bir reaksiyon yoluyla sentezlenen kolekalsiferoldür.

Bu vitaminin tüketilen besinlerden alınabilir veya vücut tarafından üretilebilir. Ancak tüketilen besinlerdeki seviyesi düşüktür dolayısıyla genellikle takviye alınması önerilir.

Güneş ışığı, yiyecekler veya takviyelerde bulunan vitamin biyolojik olarak inaktiftir ve vücutta aktifleşir.

Aktifleşme 2 aşamada olur:

Karaciğerde gerçekleşen ilk hidroksilasyon, D vitaminini "kalsidiol" olarak da bilinen 25-hidroksivitamin D'ye [25(OH)D] dönüştürür.
İkinci hidroksilasyon öncelikle böbrekte gerçekleşir ve "kalsitriol" olarak da bilinen fizyolojik olarak aktif 1,25-dihidroksivitamin D'yi [1,25(OH)2D] oluşturur.

d vitamini

D Vitamini Eksikliği Nedir?

Vücudunuzun genel sağlık durumunun korunması için gerekli ve yeterli miktarda vitaminin bulunmadığı anlamına gelir. Eksiklik durumunda normal kemik gelişimi, sinir sisteminiz, kas-iskelet sistemi, bağışıklık sistemi olumsuz etkilenebilir.

Eksikliği yaşamanıza neden olan bazı faktörler vardır. Bunlar:

Koyu cilde sahip olmak
Şehirleşmeyle birlikte binaların güneş ışığını engellemesi
Yoğun güneş kremi kullanımı
Kirlilik oranı yüksek bir bölgede yaşamak
Sürekli kapalı mekanlarda vakit geçirmek
Emilimin yetersiz olması
Diyetle yeterli D vitamini kaynakları tüketilmemesi
Kısa bağırsak sendromu
Pankreatit
Laktoz intoleransı ve vegan-vejetaryen olanlar
Bazı ilaçların kullanımı

Belirtilen faktörler vitamin eksikliği riskinizi artırabilir. Bundan dolayı yalnızca güneş ışığını kaynak olarak kullanmayıp vitamini içeren besinler ve takviyeler alarak eksiklik riskinizi azaltabilirsiniz.

Ancak D vitamini almak için kullanılan tüm yöntemlere rağmen, eksikliği dünya çapında hala yaygın bir sorundur.

D Vitamini Eksikliğinin Belirtileri Nelerdir?

Yorgunluk
Kas zayıflığı
Kemik ağrısı
Eklemlerde deformiteler
Kas ağrıları
Kas krampları
Depresyon
Baş ağrısı
Saç dökülmesi
Değişken ruh hali
Üşüme
Sık enfeksiyon geçirme
Büyüme gelişme geriliği

D Vitamini Eksikliği Tanısı Nasıl Konulur?

Serum kalsidiol düzeyi <10 ng/mL (<25 nmol/L) ise ciddi yetersizlik var demektir ve D Vitamini eksikliği tanısı konulur.

Bazı kuruluşlar tanı için referans noktalarını farklı belirleyebilmektedir ancak Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği;

Eksiklik <20 ng/ml (50 nmol/L)
Yetersizlik 20-30 ng/ml (50-75 nmol/L)
Yeterli >30 ng/ml (75 nmol/L)
İntoksikasyon >150 ng/ml

olarak belirlemiştir.

D Vitamini Eksikliği Kimlerde Görülür?

Kistik fibrozis, Crohn ve çölyak gibi emilim bozukluğu olanlar
Koyu ten rengine sahip kişiler
Emziren kadınlar ve gebeler
Yaşlı bireyler
Obez bireyler
Yeme bozukluğu olanlar (anoreksiya vb.)
Kapalı kıyafet giyenler
Kapalı ortamlarda bulunan kişiler
Karaciğer ve böbrek hastalığı olanlar
Çok yüksek faktörlü güneş kremi kullananlar
Laktoz intoleransı olanlar
Ovo vejetaryen veya veganlar
Ağır yanık vakaları
Alkol bağımlılığı olan kişiler
İleri seviye prostat kanseri olanlar

D Vitamini Seviyesi Ne Kadar Olmalı?

D vitamini seviyesinin yeterli sayılabilmesi için düzeyinin 30 ng/ml (75 nmol/L) olması gereklidir. Belirtilen değeri güneşle, tüketilen besinlerle ve takviye alımıyla destekleyebilir.

Ek olarak Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ)(WHO), kandaki vitamin seviyesine bakılmaksızın 400-800 IU/gün alımı öneriyor.

12 aya kadar 400 IU/gün
1-70 yaş 600 IU/gün
>70 yaş 800 IU/gün

olmalıdır.

Günlük Ne Kadar D Vitamini Takviyesi Almalıyız?

12 aya kadar 400 IU/gün
1-70 yaş 600 IU/gün
>70 yaş 800 IU/gün

takviye alımı önerilmektedir.

D Vitamini Eksikliği Nelere Yol Açar?

Raşitizm
Osteomalazi (Kemik yumuşaması)
Osteoporoz (Kemik Erimesi)
Şizofreni
Osteoartrit
Kanser
Kronik yorgunluk
Diyabet
Depresyon
Romatizma
Kalp hastalıkları
Obezite

D Vitamini Nelerde Bulunur?

Sardalya, somon, uskumru, ringa
Morina karaciğeri yağı
Ton balığı
Karides
Yumurta sarısı
Mantar
Süt
Tereyağı
Sığır ciğeri
Yulaf
Fındık
Kaju
Brokoli
Maydanoz
Güneş ışınları
D vitamini ile güçlendirilmiş besinler

D Vitamininin Faydaları ve Görevleri Nelerdir?

Kilo kaybını destekler
Depresyonu azaltıp ruh halini iyileştirebilir.
Bağışıklığı destekleyerek otoimmün hastalık (astım, Multipl skleroz (MS), romatoid artrit, Chron) riskini azaltabilir.
Diş çürüklerini engelleyebilir.
Kalp yetmezliği riskini azaltabilir.
Hiperparatiroidizmle bağlantılı kemik kaybını azaltabilir.
Kan pıhtılaşma faktörlerinin sentezinde görev alır.
Kolesterolü düşürerek kalp hastalıklarının oluşmasına engel olabilir.
Menopoz sonrası kalsiyum ile birlikte kemik mineral kaybını azaltır.
Çocuklarda büyüme döneminde, kalsiyum ile birlikte çalışarak normal kemik gelişimi ve büyümesine katkı sağlar.
Kanser hücrelerinin büyümesini kontrol ederek kolon ve meme kanserini önlemeye yardımcı olur.
İnsülin sentezini uyararak Tip2 Diyabet (şeker hastalığı) oluşumunu önler ve iyileştirir.
Sedef hastalığı gibi deri hastalıklarının tedavisinde kullanılır.
Bilişsel olarak gerilemeyi önler.
Otofajiyi destekler.
Enflamasyonu azaltabilir.

Yan Etkileri, Zararları Nelerdir?

D vitamini, uygun dozlarda alındığında güvenli kabul edilir ancak takviye olarak çok fazla miktarda almak zararlı olabilir. Böyle bir durumda şunlar yaşanabilir:

Kabızlık
Kalp ritim bozuklukları
Böbrek taşları ve böbrek hasarı
İştahsızlık ve kilo kaybı
Mide bulantısı ve kusma
İlgisizleşme
Zayıflık
Bilinç Bulanıklığı

D Vitamini Eksikliği Nasıl Giderilir?

İnsan vücudunda bulunan D vitaminin %90-95’i güneş ışınlarının etkisi ile deride sentezlenir. Ten rengi, kapalı kıyafet giymek veya kapalı ortamlarda oturmak buna engel olabilir. Gerekli koşulları sağladıktan sonra D vitamini içeriği yüksek olan besinler tüketilmelidir. Sonrasında bir uzman eşliğinde uzmanın belirlediği dozlarda takviye alınır. Keyfiyete bağlı fazla miktarda alım olursa toksisite yaşanabilir.

Eksiklik Kaç Günde Düzelir?

Ciddi eksiklik durumunda kandaki 25(OH)D seviyesi 30 ng/ml üzerine çıkana kadar uzmanın belirlediği miktarda vitamin alınır.

0-12 ay bebeklerde 2000 IU/gün veya 50000 IU/hafta (6 hafta süreyle)
1-18 yaş çocuklarda 2000 IU/gün ya da 50,000 IU/hafta (6 hafta süreyle)
Erişkinlerde 6000 IU/gün ya da 50,000 IU/hafta (8 hafta süreyle)
Obez, malabsorpsiyon sendromu olan hasta bireyler ve d vitamini metabolizmasını olumsuz etkileyen ilaçları kullanan hastalarda 6000-10000 IU/gün kullanması gereklidir.

Çocuklarda D Vitamini Kullanırken Nelere Dikkat Edilir?

Çocukların ihtiyaç duyduğu D vitamini yaklaşık 400 IU kadardır. Çocuğunuzda eksiklik belirtilerini gözlemlediğiniz an bir uzmana başvurmalı ve uzmanın belirlediği ölçüde kullanmalısınız. Aksi takdirde bilinçsiz kullanım zehirlenmeye yol açabilir.

Bebeklerde D Vitamini Nasıl Kullanılır?

Bebek dünyaya geldiği andan itibaren 400 IU/gün takviye başlanmalıdır. Bebek takviye almıyorsa anne sütünden yeterli miktarda alınması için annenin 4000-8000 IU/gün alması gereklidir.

Gebelik Döneminde D Vitamini Eksikliği Bebeğe Zarar Verir Mi?

Gebelik döneminde vitamin ihtiyacı artar. Anne adayı takviye olarak aldığı miktarı uzman eşliğinde artırmalıdır. Aksi takdirde bebek için şu sorunlar oluşabilir:

Erken doğum
Raşitizm
Havale geçirme
Kalsiyum düşüklüğü
Büyüme geriliği
Zekâ puanı düşüklüğü
Kemik mineral yetersizliği
Solunum problemleri
Otizm
Tip 1 diyabet
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite
Enfeksiyon

Hangi Vitamin ve Minerallerle Birlikte Kullanılır?

Bazı araştırmalara göre D vitamini yağda çözünen diğer vitaminlerle birlikte alındığında işlevinde artış görülmüştür. Özellikle K vitamini ile birlikte alınınca kan ve kemiklerdeki kalsiyum dengesi sağlanır. Magnezyum minerali ile birlikte kullanılması vitaminin işlevini artırır.

D Vitamini İlaç Etkileşimi

Bazı ilaçlar vitamin seviyelerini düşürebilir. İlaçlar şunlardır:

Laksatifler
Steroidler (prednizon gibi)
Kolesterol düşürücü ilaçlar (kolestiramin ve kolestipol gibi)
Nöbet kontrol ilaçları (fenobarbital ve fenitoin gibi)
Rifampin (bir tüberküloz ilacı)
Orlistat (bir kilo verme ilacı)

Sağlık uzmanınıza ilaçlarınız ve aldığınız takviyeler ile ilgili bilgi vermeniz faydalı olacaktır.

Sonuç Olarak

D vitamini vücutta çok önemli metabolik fonksiyonlar için kilit bir vitamindir. Vücutta da sentezlenebildiği için aynı zamanda bir hormon olarak bilinir. Eksikliğinde çeşitli kemik hastalıkları, enfeksiyon, otoimmün hastalıklar, mental rahatsızlıklar ortaya çıkabilir. D vitamini, güneş ışınları, besinler ve takviyelerle vücuda alınıp sentezlenebilir. Gebe, emzikli, bebekler, çocuk ve yetişkinler ve yaşlılarda takviye olarak da alınması önerilir ve miktarları birbirinden farklıdır. İlgili vitamin fazla alındığı zaman da çeşitli hastalıklara yol açabilir. Dolayısıyla bir uzman kontrolünde kullanılmalıdır.