Bu yazımızda kadınlar arasında görülme oranı sıklıkla artan bir sağlık problemi olan Polikistik Over Sendromundan bahsedeceğiz. Polikistik Over Sendromu (PKOS) nedir, belirtileri nelerdir, nedenleri nelerdir, kimlerde görülür, tedavi yöntemleri nelerdir gibi sorulara cevap vermek amacıyla kapsamlı bir rehber hazırladık. Keyifli okumalar.
Polikistik Over Sendromu Nedir?
Polikistik Over Sendromu (PKOS), üreme çağındaki kadınları etkileyen hormonal bir hastalıktır. Yumurtalıklarda düzenli yumurtlamayı engelleyebilen ve bir dizi semptoma neden olabilen çok sayıda küçük kistin varlığı ile karakterizedir.
PKOS'un kesin nedeni bilinmemekle birlikte, vücutta yüksek androjen (erkeklik hormonu) seviyelerine yol açabilen insülin direnci ile ilişkili olduğu düşünülmektedir. Bu, düzensiz adet döngülerine, akneye, aşırı kıllanmaya ve kilo alımına neden olabilir.
Polikistik Over Sendromu Belirtileri Nelerdir?
Polikistik Over Sendromu (PKOS) semptomları, kadından kadına değişebilir ve PKOS'lu tüm kadınlar tüm semptomları yaşamayabilir. Yaygın belirti ve semptomlara bakacak olursak;
- Düzensiz adet görme veya adet görmeme: Seyrek veya uzun süreli adet döngülerine sahip olabilir veya hiç adet görülmeyebilir.
- Aşırı kıllanma: Yüz, çene, göğüs veya karın bölgesinde aşırı kıllanma yaşanabilir. Bu hirsutizm olarak bilinir.
- Akne: Özellikle yüz, göğüs ve sırtta sivilceye neden olabilir.
- Kilo alımı: Kilo almaya meyilli olabilir veya kilo verme aşamasında zorluk çekilebilir.
- Saç incelmesi veya saç dökülmesi: Kafa derisinde saç incelmesi veya saç dökülmesi yaşanabilir.
- Ciltte koyulaşma: Boyun, kasık veya koltuk altı gibi belirli bölgelerde ciltte koyulaşma yaşanabilir.
- Ruh hali değişiklikleri: PKOS'lu kadınlar ruh hali değişimleri, depresyon veya kaygı yaşayabilir.
- Hamile kalma zorluğu: Yumurtlamayı engelleyerek bazı kadınların hamile kalmasını zorlaştırabilir.
Polikistik Over Sendromunun Nedenleri Nelerdir?
Polikistik Over Sendromunun (PKOS) kesin nedeni tam olarak anlaşılamamıştır, ancak genetik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonu ile ilişkili olduğu düşünülmektedir. PKOS'a katkıda bulunabilecek faktörlerden bazıları şunlardır:
- İnsülin direnci: Genellikle vücudun hücreleri insüline daha az duyarlı hale geldiğinde ortaya çıkan insülin direnci ile ilişkilidir. Bu, pankreasın telafi etmek için daha fazla insülin üretmesine neden olabilir ve bu da kan dolaşımında yüksek insülin seviyelerine yol açar. Yüksek insülin seviyeleri, yumurtalıkları daha fazla androjen (erkeklik hormonu) üretmesi için uyarabilir, bu da yumurtlamayı engelleyebilir ve PKOS semptomlarına yol açabilir.
- Hormonal dengesizlikler: PKOS, hormonal dengesizliklerle, özellikle testosteron gibi yüksek androjen seviyeleriyle ilişkilidir. Yüksek androjen seviyeleri sivilceye, aşırı tüy büyümesine neden olabilir.
- Enflamasyon: Vücutta uzun süreli enflamasyon PKOS oluşumuna neden olabilir.
- Genetik faktörler: Ailelerde görülme eğiliminde olduğu için genetik bir bileşene sahip olabilir.
- Çevresel faktörler: Endokrin bozucu kimyasallara maruz kalma veya yüksek stresli bir yaşam tarzı gibi çevresel faktörler de neden olabilir.
Polikistik Over Sendromu (PKOS) Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Polikistik Over Sendromu (PKOS) tedavisi kişiye ve spesifik semptomlarına bağlıdır, ancak genellikle şu yöntemler uygulanır:
- Yaşam tarzı değişiklikleri: Bazı durumlarda, sağlıklı kiloyu koruma, düzenli egzersiz ve dengeli beslenme gibi yaşam tarzı değişiklikleri PKOS semptomlarını yönetmeye yardımcı olabilir.
- İlaçlar: Adet döngülerini düzenlemek, akne veya aşırı tüylenme gibi semptomları kontrol etmek ve insülin seviyelerini düşürmek için ilaçlar kullanılabilir. Doğum kontrol hapları, metformin, spironolakton ve diğer ilaçlar kişinin ihtiyacına göre kullanılabilir.
- Doğurganlık tedavileri: Gebe kalmaya çalışan kadınlara yumurtlama indüksiyonu, intrauterin tohumlama (IUI) veya in vitro fertilizasyon (IVF) gibi doğurganlık tedavileri önerilebilir.
- Ameliyat: Nadir durumlarda, kistleri yumurtalıklardan çıkarmak için ameliyat gerekebilir.
PKOS Tanısı Nasıl Konulur?
Polikistik Over Sendromu (PKOS), tıbbi öykü, fizik muayene ve laboratuvar testlerinin bir kombinasyonu ile teşhis edilebilir. Hastalığı teşhis etmek için tek bir test yoktur ve teşhis kriterleri farklı sağlık hizmeti sağlayıcıları arasında değişebilir.
Tanı kriterleri tipik olarak aşağıdakilerden en az ikisini içerir:
- Düzensiz adet görme veya adet görmeme: Kadınlar seyrek veya uzun süreli adet döngülerine sahip olabilir veya adet göremeyebilirler.
- Aşırı androjen seviyeleri: Testosteron gibi yüksek androjen seviyeleri akne, aşırı tüy büyümesi ve PKOS ile ilişkili diğer semptomlara neden olabilir.
- Polikistik yumurtalıklar: Yumurtalıklarda çok sayıda küçük kistin varlığını saptamak için ultrason görüntüleme kullanılabilir.
Bu kriterlere ek olarak, sağlık uzmanları tiroid bozuklukları veya adrenal bez bozuklukları gibi benzer semptomlara neden olabilecek diğer durumları ekarte etmek için başka testler de yapabilirler.
Fiziksel muayene sırasında aşırı kıllanma, akne veya koyulaşmış cilt lekeleri gibi PKOS belirtilerini de arayabilir.
Polikistik Over Sendromu Kimlerde Görülür?
Polikistik Over Sendromu (PKOS) her yaştan veya etnik kökenden kadınları etkileyebilir, ancak en yaygın olarak üreme çağındaki (15 ila 45 yaş arası) kadınlarda teşhis edilir. Üreme çağındaki kadınların %5 ila %10'unda PKOS olduğu tahmin edilmektedir.
Aşırı vücut yağı insülin direncine ve hormonal dengesizliklere katkıda bulunabileceğinden, PKOS aşırı kilolu veya obez olan kadınlarda daha yaygındır. Ailesinde PKOS öyküsü olan kadınlar da durumu geliştirme riski daha yüksektir.
Ek olarak, belirli tıbbi durumları veya yaşam tarzı faktörleri olan kadınlar da aşağıdakiler dahil olmak üzere yüksek PKOS geliştirme riski altında olabilir:
- Diyabet veya insülin direnci
- Hipertansiyon (yüksek kan basıncı)
- Uyku apnesi
- Sedanter yaşam tarzı
- Yüksek stres seviyeleri
- Endokrin bozucu kimyasallara maruz kalma
Polikistik Over Sendromunda Beslenme Önerileri
Polikistik Over Sendromu (PKOS) tedavisinde beslenme önemli bir rol oynar. Sağlıklı ve dengeli beslenme, insülin duyarlılığını artırmaya, adet döngülerini düzenlemeye ve akne, aşırı tüylenme ve kilo alımı gibi PKOS ile ilişkili semptomları azaltmaya yardımcı olabilir.
İşte PKOS'lu kadınlar için bazı beslenme önerileri:
- Dengeli bir diyet uygulayın: Lif, kepekli tahıllar, meyveler, sebzeler ve balık, kümes hayvanları ve bitki bazlı proteinler gibi yağsız protein kaynakları açısından yüksek bir diyete odaklanın. İşlenmiş gıdalardan, şekerli içeceklerden ve doymuş ve trans yağ oranı yüksek gıdalardan kaçının.
- Düşük glisemik indeksli gıdaları seçin: Düşük glisemik indeksli (GI) gıdalar, insülin duyarlılığını artırmaya ve kan şekeri seviyelerini düzenlemeye yardımcı olabilir. Bunlara kepekli tahıllar, sebzeler, meyveler, kuruyemişler ve baklagiller dahildir.
- Karbonhidratları sınırlayın: Diyetteki karbonhidrat miktarını azaltmak, kan şekeri düzeylerini, insülin direncini ve kilo alımını yönetmeye yardımcı olabilir. Bu durum, karbonhidratları tamamen ortadan kaldırmak anlamına gelmez, yerine lif oranı yüksek ve şeker oranı düşük olan kompleks karbonhidratları seçmek anlamına gelir.
- Sağlıklı yağlar tüketin: Diyetinize avokado, fındık, tohumlar ve yağlı balıklar gibi sağlıklı yağları ekleyin. Bunlar iltihaplanmayı azaltmaya, insülin duyarlılığını artırmaya ve hormon dengesini geliştirmeye yardımcı olabilir.
- Kafein ve alkolü sınırlayın: Aşırı kafein ve alkol tüketimi hormon dengesini bozabilir ve PKOS ile ilişkili semptomları kötüleştirebilir. Kafein ve alkol alımını sınırlandırın veya bunlardan tamamen kaçının.
- Takviye kullanmayı düşünün: İnositol gibi bazı takviyeler, PKOS'lu kadınlarda insülin duyarlılığını artırmaya ve adet döngülerini düzenlemeye yardımcı olabilir.
Özetle
Yazıda üreme çağındaki kadınları etkileyen hormonal bir sağlık problemi olan Polikistik Over Sendromu’ndan bahsettik. İnsülin direnci, adet düzensizliği, ciltte koyulaşma, aşırı kıllanma, akne, kilo alma gibi semptomlarla karakterize olan PKOS’un nedenleri, kimlerde görüldüğü ve tedavi yöntemlerine değindik. PKOS tedavisi bir ekip işi olduğu için doktor ve diyetisyenle birlikte yürütülen bir süreç olmalıdır. Konu ile ilişkili olarak şuradaki bağlantıdan Polikistik Over Sendromu (PKOS tedavisi diyet hizmeti sürecimize) göz atabilirsiniz.
