İçerikte Neler Var?

Dünya genelinde Tip 2 diyabete göre sayısı az olsa da azımsanmayacak kadar Tip 1 diyabetli birey bulunur. Genellikle çocuk ve ergenlerde görülür. Otoimmün bir hastalıktır. Sürekli tedavi gerektirir. Uygun tedavi yöntemleri ile süreç rahatlıkla yönetilebilir.

Peki tam olarak nedir Tip 1 diyabet? Nedenleri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir? Diyabette beslenme ve diyet tedavisi nasıldır? Sizler için araştırdık. Keyifli okumalar.

Tip 1 Diyabet Nedir?

Tip 1 diyabet, vücudunuzun insülin adı verilen bir hormonu üretemediği için kan şekeri (şeker) seviyenizin çok yüksek olduğu ciddi bir durumdur. Bunun nedeni, vücudunuzun, pankreastaki insülini üreten beta hücrelere saldırmasıdır.

Yaşamak için hepimizin insülin hormonuna ihtiyacı vardır. Çünkü insülin, kandaki glikozun hücrelere girmesini ve enerji kaynağı olarak kullanılmasına yardımcı olur.

Tip 1 diyabetiniz varsa, vücudunuz hala yiyecek ve içeceklerdeki karbonhidratı parçalar ve onu glikoza dönüştürür. Ancak glikoz kan dolaşımınıza girdiğinde, vücudunuzun hücrelerine girmesine izin verecek insülin hormonu yoktur. Daha sonra kan dolaşımınızda giderek daha fazla glikoz birikir ve bu da yüksek kan şekeri seviyelerine yol açar.

Tip 1 Diyabetin Nedenleri Nelerdir?

Tip 1 diyabetin kesin nedeni bilinmemektedir. Normalde vücudun kendi bağışıklık sistemi zararlı bakteri ve virüslerle savaşır ancak bu durumda bağışıklık sistemi pankreastaki insülin hormonu üreten (adacık veya Langerhans adacıkları) hücreleri yabancı olarak algılayıp savaş açar. Diğer olası nedenler ise şunlardır:

Viral enfeksiyon: Sıklıkla tip 1 diyabet, kabakulak, kızamıkçık, sitomegalovirüs, kızamık, grip, ensefalit, çocuk felci veya Epstein-Barr gibi viral bir enfeksiyonu takip eden haftalarda ortaya çıkar.
Pankreasın yaralanması veya çıkarılması: Çok nadiren, tip 1 diyabet, pankreasın yaralanması veya travması ile tetiklenebilir. Pankreas cerrahi olarak çıkarıldığında, vücut insülin üretme yeteneğini de kaybeder ve bu da tip 1 diyabete neden olur.

Tip-1 Diyabet Belirtileri Nelerdir?

Aşırı susamak
Daha fazla idrara çıkma
Yorgun ve uyuşuk hissetmek
Her zaman aç hissetmek
Yavaş iyileşen kesikler
Kaşıntı, cilt enfeksiyonları
Bulanık görme
Açıklanamayan vücut ağırlığı kaybı
Baş ağrısı
Ruh hali değişiklikleri
Başım dönmesi
Bacak ağrısı

Bu belirtiler aniden ortaya çıkabilir. Eğer ortaya çıkarsa, bir doktora görünmeniz gerekir. Basit bir testle doktor, bunların tip 1 diyabetin sonucu olup olmadığını öğrenebilir.

Çocukların, ilk belirtiler diyabetik ketoasidoz (DKA) belirtileri olacaktır. Bu, vücutta çok fazla ketonun dolaştığı ve asidoza yol açtığı potansiyel olarak yaşamı tehdit eden bir durumdur. Acil tıbbi müdahaleye ihtiyacı var.

Belirtiler şunlardır:

Nefeste meyveli bir koku
Kuru veya kızarmış cilt
Mide bulantısı ya da kusma
Karın ağrısı
Nefes alma zorluğu
Karışıklık ve odaklanma zorluğu

Zamanla, çeşitli başka semptomlara yol açan komplikasyonlar ortaya çıkabilir.

Bebeklerde ve Yeni Yürümeye Başlayan Çocuklarda Tip-1 Diyabetin Ek Belirtileri Nelerdir?

Vücut ağırlığı kaybı
Gelişme geriliği, bodur büyümeyle birlikte kilo kaybı veya kilo alamama
Sadece pes etmeyecek kolik veya huzursuzluk
Düşük kaliteli uyku
Başarılı tuvalet eğitiminden sonra yatak ıslatma

Bu semptomların tümü hipergliseminin bir sonucudur. (Kan dolaşımımızda dolaşan çok fazla glikoz, aynı zamanda yüksek kan şekeri olarak da bilinir. Özellikle viral bir hastalıktan sonra hiperglisemi yaşayan herhangi bir kişi acilen tıbbi yardım almalıdır.)

Tip 1 Diyabet ve Balayı Evresi

Bir kişiye ilk kez teşhis koyulduğunda, vücudu bir süre daha insülin hormonu üretmeye devam edebilir. Bu süreçte, insülin seviyeleri dalgalanabilir. Sağlıklı kan şekeri düzeylerini korumak için daha az insülin iğnesine ihtiyaç duyabilirler. Buna balayı evresi denir. Birey insülin dozlarını değiştirdikçe, durumları iyileşiyor gibi görünebilir. Ancak, durumun böyle olması pek mümkün değildir. Kişiler bu süre boyunca sağlık ekipleriyle çalışmaya devam etmeli ve önerilen tedavi planını takip etmelidir.

Tip 1 Diyabet Risk Faktörleri Nelerdir?

Bazı faktörler, Tip 1 diyabet geliştirme riskini artırabilir. Tip 1 diyabet için bilinen risk faktörleri şunlardır:

Aile öyküsü: Tip 1 diyabetli bir ebeveyn veya kardeşe sahip olmak.
Genetik: Belirli genlerin varlığı.
Yaş: En yüksek insidans 4-7 ve 10-14 yaşlarında ortaya çıkar.

Olası risk faktörleri şunlardır:

Belirli virüslere maruz kalma: Epstein-Barr virüsü, coxsackievirus ve diğer enterovirüsler, kabakulak virüsü
İnek sütüne erken maruz kalma
Hayatın erken dönemlerinde üst solunum yolu enfeksiyonları

Tip 1 Diyabet Nasıl Teşhis Edilmektedir?

Tip 1 diyabet genellikle hızlı bir şekilde ortaya çıkar. Tip 1 diyabet tanısı koymak için birtakım testler yapılır ve bazı kriterlere bakılır. Tip 1 diyabet tanısı için aşağıdaki kriterler kullanılmaktadır:

TEST	Sonuç	Tanı
Açlık Kan şekeri	100 mg/dL ve altı	Normal
	100-125 mg/dL	Bozulmuş Açlık Şekeri
	126 mg/dL ve üzeri	Test tekrarlanarak tanı kesinleştirilir.

Oral Glikoz Tolerans Testi (75 gr glikozla, 2.saat)	139 mg/dL ve altı	Normal
	140-199 mg/dL	Gecikmiş açlık şekeri
	200 mg/dL ve üzeri	Test tekrarlanarak tanı kesinleştirilir.

*Hemoglobin A1C testi (%)**	%5,4 ve altı	Normal
	%5,5-6,4	Gizli şeker için risk
	%6,5 ve üzeri	Test tekrarlanarak tanı kesinleştirilir.

* Hemoglobin A1C testi, Son üç aylık ortalama kan şekeri seviyesini gösterir. Kırmızı kan hücrelerinde oksijen taşıyan hemoglobine bağlı olan kan şekeri yüzdesini ölçer. Kan şekeri seviyesi arttıkça, glikoz ile daha fazla hemoglobin bağlanır.

Tip 1 Diyabette Görülen Komplikasyonlar Nelerdir?

Böbrek hasarı (nefropati)
Kalp ve kan damarı hastalıkları
Göz hasarı
Sinir hasarı (nöropati)
Deri ve ağız problemleri
Gebelik komplikasyonları
Düşük kan şekeri (hipoglisemi)
Yüksek kan şekeri (hiperglisemi)

Tip 1 Diyabet Önlenebilmekte Midir?

Şu ana kadar Tip 1 diyabeti önleyebilecek bir tedavi yöntemi bulunamamıştır. Çalışmalar devam etmektedir.

Tip 1 Diyabetin Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Tip 1 diyabet tedavisinde şu yöntemler kullanılır:

İnsülin kullanmak
İlaç kullanmak
Karbonhidrat, yağ ve protein sayımı
Sık kan şekeri takibi
Tip 1 diyabette beslenme programı uygulamak
Düzenli egzersiz yapmak ve ideal kiloyu korumak

Tip 1 Diyabette Beslenme Tedavisi ve Öneriler

Diyabette beslenme, diyabet tedavisinin yönetilmesinde oldukça büyük bir öneme sahiptir. Diyabetli bireyin farklı gruptaki besinlerin kan şekerini nasıl etkilediğini ve bunu günlük hayatında nasıl kullanacağını öğrenmesi gerekmektedir.

Şeker hastalığında, bu bireyler için tek tip bir beslenme şekli yoktur. Özgün bir beslenme programı oluşturulması için bir diyetisyen desteği gereklidir. Diyetisyen, diyabetli birey ve ailesi besin tüketimi, insülin dozları ve fiziksel aktiviteyi dikkate alarak ortak bir strateji geliştirilmelidir.

Bu süreçte düzenli takip önemlidir. Çünkü bireyin beslenme tercihleri, egzersiz düzeyleri değişebilir. Yeni yaşantısına doğru ve kolay bir şekilde adapte olması için diyetisyeniyle irtibat halinde olmalıdır. Genel olarak diyet içeriğinin besleyici, az yağlı, yüksek lifli gıdalar olmasına dikkat edilmelidir.

Seçilen karbonhidrat türünün tam tahıllar, sebzeler, meyveler ve az yağlı süt ürünlerinden olmasına dikkat edilmelidir.
Birçok besin aynı miktarda karbonhidrat içerse de kan şekeri açısından farklı cevaplar oluşturulabilir. Buna ‘glisemik indeks’ denir. Yüksek glisemik indeksli besinler yerine düşük-orta glisemik indeksli besinler tercih edilmelidir.

Glisemik indeks	Besinler
Düşük	Kurubaklagiller, fındık, elma, portakal, ıspanak, brokoli gibi sebzeler, kepekli ekmek
Orta	Kepekli pirinç, çavdar ekmeği, muz, dondurma
Yüksek	Patates, beyaz ekmek, beyaz pirinç, olgun muz, şeker, hazır meyve suları, mısır cipsi, mısır gevreği

Enerji kaynağı olarak kaliyeli karbonhidrat, protein ve yağ tercih edilmelidir.
Kaliteli protein tüketimine dikkat edilmelidir. Protein kan şekerinin daha yavaş yükselmesini sağlar.
Metabolik komplikasyonların gelişmemesi için doymuş yağ ve kolesterol alımı azaltılmalı, bitkisel yağ ve kuruyemişler tercih edilmelidir.
Diyetin posa içeriği de yüksek olmalıdır. Yüksek posalı diyetin insülin ve kan şekeri üzerine olumlu etkileri vardır.
Posa kaynağı olarak her gün sebze-meyve, kepek (yulaf, buğday vb.), tam taneli tahıllar ve kuru baklagiller önerilir. Posa tüketimini arttırmak için beyaz ekmek yerine tam tahıl ekmeği, çavdar ekmeği, pirinç veya makarna yerine bulgur, meyve suyu yerine meyve tüketilmelidir.
Haftada 2-3 defa kurubaklagiller tüketilmeli, meyveler kabuğuyle tüketilip meyve suyu tüketiminden kaçınılmalıdır.
Fast food, aburcuburlar, gazlı içecekler yerine taze sebze-meyveler, küçük sandviçler, galeta, grisini ile süt, yoğurt, ayran gibi besinler seçilmelidir
Öğün saatleri olabildiğince sabitlenmelidir. İki öğün arası çok uzun sürmemelidir.
Her diyabetlinin yaşına, diyabet tedavisine, yaşam tarzına ve beslenme alışkanlıklarına uygun olacak şekilde öğün düzeni oluşturulmalıdır.
Bireyin özelliklerine göre besin piramidi, değişim sistemi, karbonhidrat sayımı gibi öğün planlama programları kullanılabilir.

Şuradaki bağlantıdan, Tip 2 Diyabet ile ilgili detaylı bilgi alabileceğiniz yazımıza göz atabilirsiniz.

Son Sözler

Tip 1 diyabet, bağışıklık sisteminin pankreasta insülin üreten hücrelere saldırdığı ve yok ettiği bir otoimmün bozukluktur. Bu, kanda yüksek şeker seviyelerine yol açabilir ve bu da ciddi sonuçlara yol açabilir.

Erken belirtiler arasında sık idrara çıkma, artan açlık ve susuzluk ve görme değişiklikleri yer alır ancak diyabetik ketoasidoz da ilk gösterge olabilir. Zamanla komplikasyonlar gelişebilir.

İnsülin tedavisi, şeker hastalığını yönetmek ve komplikasyonları önlemek için gereklidir. Tedavi ile tip 1 diyabetli bir kişi dolu ve aktif bir hayat yaşayabilir. Ayrıca beslenme tedavisi diyabeti yönetmede oldukça etkilidir bu sebeple bir diyetisyenle birlikte çalışmak önem arz etmektedir.