Yazımızda, sizler için toplumda görülme sıklığı artan bir hastalık olan ülser hastalığını araştırdım. Ülser hastalığının ne olduğu, belirtileri, teşhis, beslenme yöntemleri ve tedavi yöntemlerinin neler olduğundan bahsettim. Beslenme tedavisi içerisinde yer alan ülser diyetinden bahsederek konuyu toparladım. Keyifli okumalar.
Ülser Nedir?
Gastrik ülser olarak da bilinen mide ülserleri, mide astarındaki ağrılı yaralardır. Bir tür peptik ülser hastalığıdır. Peptik ülserler hem mide hem de küçük bağırsakları etkileyen tüm ülserlerdir. Mide ülseri, midenizi sindirim sıvılarından koruyan kalın mukus tabakası azaldığında ortaya çıkar.
Mide Ülseri Nedenleri Nelerdir?
Yaygın Sebepler:
- H. pylori enfeksiyonu
- NSAID'ler
- İlaçlar
Nadir Sepebler:
- Zollinger-Ellison sendromu
- Malignite (mide/akciğer kanseri, lenfomalar)
- Stres (Akut hastalık, yanıklar, kafa travması)
- Viral enfeksiyon
- Vasküler yetmezlik
- Radyasyon tedavisi
- Crohn hastalığı
- Kemoterapi
Helicobacter Pylori ve Ülser ilişkisi
H. pylorus, mide epitel hücrelerinde bulunan gram negatif bir basildir. Bakteri on iki parmak bağırsağı ülserlerinin %90'ından ve mide ülserlerinin %70 ila %90'ından sorumludur. H. pylori enfeksiyonu, sosyoekonomik durumu düşük olanlarda daha yaygındır ve genellikle çocukluk döneminde bulaşır.
NSAID (Nonsteroid Antiinflamatuar İlaçlar) ve Ülser İlişkisi
H. pylori enfeksiyonundan sonra ikinci en sık nedeni nonsteroid antiinflamatuar ilaç kullanımıdır. Nonsteroid antiinflamatuar ilaçlar (NSAID'ler) adı verilen reçetesiz ve reçeteli bazı ağrı kesici ilaçları almak prostaglandin sentezini bloke eder, sonuç olarak mide mukus salgısının azalmasına ve mukozal kan akışında bir azalmaya neden olur. Belirtilen ilaçlar arasında ibuprofen (Advil, Motrin IB), naproksen sodyum (Aleve, Anaprox DS), ketoprofen ve diğerleri bulunur.
İlaçlar ve Ülser İlişkisi
NSAID'lerin yanı sıra kortikosteroidler, bifosfonatlar, potasyum klorür ve florourasil de ülser nedenleri arasında yer almıştır.
Ülser Hastalığı Görülme Sıklığı
Peptik ülser hastalığı, yaşam boyu gelişme riski %5 ile %10 arasında değişen küresel bir sorundur. Genel olarak, iyileştirilmiş hijyenik ve sıhhi koşullarla birlikte etkili tedavi ve NSAID'lerin makul kullanımı nedeniyle ülser insidansında dünya çapında bir azalma vardır. Duodenal ülserler, mide ülserlerinden dört kat daha yaygındır. Ek oalrak duodenum ülseri erkeklerde kadınlardan daha sık görülür.
Kimlerde Ülser Görülme İhtimali Daha Yüksektir?
- Alkol tüketmek
- Peptik ülser geçmişi olmak
- Sigara içmek
- 70 yaşında ve daha büyük olmak
- Ciddi yaralanma ve travma geçirmek
- Osteoporoz tedavisi için kullanılan ilaçlar
- Bazı kemoterapi ilaçlarını kullanmak
- Varfarin (Coumadin) veya klopidogrel (Plavix) gibi antikoagülanlar kullanmak
Belirtileri Nelerdir?
Hastalığın belirti ve semptomları, hastalığın bulunduğu yere ve yaşa bağlı olarak değişebilir. En sık görülen ülser semptomu mide ağrısının yanmasıdır. Mide asidi, aç karnına olduğunda ağrıyı daha da kötüleştirir. Ağrı, mide asidini tamponlayan belirli yiyecekleri yiyerek veya asit azaltıcı bir ilaç alarak genellikle rahatlayabilir, ancak daha sonra tekrar ortaya çıkabilir.
Yaygın Belirti ve Semptomlar:
- Mide ağrısı/yanması
- Dolgunluk hissi, şişkinlik veya geğirme
- Yağlı yiyeceklere karşı hoşgörüsüzlük
- Göğüste ağrılı yanma hissi
- Mide bulantısı ve kusma
- Kilo kaybı/kilo alımı
Ciddi Belirti ve Semptomlar:
- Kan kusma(kırmızı veya siyah görünebilir)
- Dışkıda koyu kan veya siyah veya katran rengi
- Nefes almada zorluk
- Baygın hissetmek
- İştah değişiklikleri
- İstenmeyen kilo kaybı
- Demir eksikliği anemisi
- Ailede üst gastrointestinal malignite öyküsü
Mide Ülseri Nasıl Teşhis Edilir?
Teşhis için fizik muayene ve tıbbi testler gereklidir. Dikkatli bir şekilde öykü alınarak not edilmelidir. Yemekten sonra ortaya çıkan karın ağrısı, erken doyma ve şişkinlik hissi şüpheyi artırır. Mide ülserlerinin ağrısı, yemekten 2-3 saat sonra artar ve kilo kaybına neden olabilir, oysa duodenal ülser ağrısı yemekle azalır ve kilo alımına neden olabilir.
Anemi, melena, hematemez veya kilo kaybı ile başvuran herhangi bir hasta, ağırlıklı olarak kanama, perforasyon veya kanser olmak üzere komplikasyonlar açısından daha fazla araştırılmalıdır.
- Özofagogastroduodenoskopi (EGD): Mide ve duodenum ülserlerinin tanısında %90'a varan duyarlılık ile en doğru tanı testidir.
- Helicobacter pylori testi:
- Serolojik testler
- Üre nefes testi
- H.pylori'ye karşı antikorlar da ölçülebilir.
- Dışkı antijen testi
- İdrar bazlı ELISA ve hızlı idrar testi
- Endoskopik biyopsi: Bir laboratuvarda analiz edilebilmesi için bir parça mide dokusu çıkarılır.
- Baryum yutması: Üst gastrointestinal sisteminizi kaplayan ve doktorunuzun röntgende midenizi ve ince bağırsağınızı görmesine yardımcı olan kalın beyaz bir sıvı (baryum) içersiniz.
- Tam kan çalışması
- Gastrik serum: Zollinger Ellison sendromundan şüpheleniliyorsa istenir.
- Kontrastlı karın bilgisayarlı tomografisi
Ülser Tedavisi Nasıl Olur?
Öncelikle buna neyin sebep olduğuna bağlıdır. Tedavi ile çoğu mide hasarı birkaç ay içinde iyileşir.
Ameliyatsız Tedavi
Eğer sebebi H. pylori’ye bağlıysa, antibiyotik ve proton pompa inhibitörleri (PPI’ler) kullanılmalıdır.
Tedavilere ek doktorunuz şunları da önerebilir:
- Probiyotikler
- Bizmut takviyesi
- H2 reseptör blokerleri
- Takipli endoskopi
- Kullanılan tüm NSAID’leri durdurmak
Cerrahi Tedavi
Hasta tıbbi tedaviye yanıt vermiyorsa, tedaviye uyumsuzsa veya komplikasyon riski yüksekse cerrahi tedavi uygulanabilir. Cerrahi seçenekler vagotomi veya kısmi gastrektomiyi kapsar.
İlaçlar
H. pylori'yi öldürmek için antibiyotik ilaçlar
- Asit üretimini engelleyen ve iyileşmeyi destekleyen ilaçlar
- Asit üretimini azaltan ilaçlar
- Mide asidini nötralize eden antasitler
- Midenizi ve ince bağırsağınızı koruyan ilaçlar
Sağlıklı Beslenme
Geçmişte tüketilen yiyeceklerin ülsere neden olabileceği düşünülüyordu. Ancak yapılan çalışmalar sonucunda diyetle alınan besinler mide yarasına neden olmazken aksine semptomları hafifleştirici, genel bağırsak sağlığına fayda sağladığı görülmüştür. Bazı yiyecekler H.Pylori’yi ortadan kaldırmada da etkilidir.
Yaşam Tarzı Değişikliği ve Evde Tedavi
- Stresi Kontrol Et: Stres semptomlarını kötüleştirebilir. Stresinizi yönetmeniz gerekir. Gerekirse tedavi alınmalıdır.
- Sigaradan Uzak Dur: Sigara içmek midenin koruyucu tabakasını kötü etkiler ve hastalığın gelişimi veya tetiklenmesi hızlanabilir. Sigara mide asidini de artırır.
- Gereksiz ve Bilinçsiz İlaç Kullanımından Kaçının: Ağrı kesicileri fazla miktarda kullanmak tetikleyebilir. Uzmana danışmadan kullanılan bazı ilaçlar da hasara neden olabilir.
- Alkolden Kaçının: Alkol kullanımı mide ve bağırsaklarınızdaki mukozayı tahriş edebilir. Bundan dolayı mukoza aşınarak kanama ve iltihaplanmaya neden olabilir.
- Hijyene Dikkat Edin: Mide ülserine neden olabilecek bakterilerin yayılmasını önlemek için ellerinizi düzenli olarak sabun ve suyla yıkayın. Tüm yiyeceklerinizi uygun şekilde temizlediğinizden ve gerektiği gibi iyice pişirdiğinizden de emin olun.
Tedavi Edilmezse Ne Olur?
- Mide Kanseri
- Gastrik çıkış obstrüksiyonu
- Üst gastrointestinal kanama
- Perforasyon
- Yayılma
Ülser ve Beslenme Tedavisi
Diyet tedavisi, mide, yemek borusu veya ince bağırsağın iç kısmında oluşan ağrılı bir yaradan kaynaklanan ağrı ve tahrişi azaltmaya yardımcı olmayı amaçlar. Tüketilen besinler mide yarasına neden olmaz veya direkt olarak tedavi etmezler. Anca doğru beslenme yöntemleri tahrişi, hasarı ve ağrıyı azaltabilir.
- Genel olarak meyve, sebzeler ve yüksek lif içeren besinler önerilir.
- Tek öğünde çok fazla besin tüketmek yerine daha sık ve az öğünler halinde tüketilmelidir.
- Kızartma, kavurma gibi pişirme yöntemleri yerine haşlama, ızgara, fırınlama gibi pişirme yöntemleri kullanılmalıdır.
- Uyumadan son 3 saat önce yeme işlemi bırakılmalıdır.
Ülser Hastalığında Neler Yenilir?
- Sebzeler: Brokoli, karnabahar ve lahana gibi sebzeler yüksek antioksidan içerir. Brokoli, anti- H. pylori aktivitesi sergileyen bir bileşik olan sülforafan içerir.
- Meyveler: Elma, üzüm, nar, gibi meyveler yüksek miktarda lif, polifenol ve antioksidan içerir.
- Yeşil Çay: Yeşil çaydaki polifenoller iltihabı yatıştırabilir ve mideyi kaplayan dokuyu güçlendirmeye yardımcı olabilir.
- Protein Kaynakları: Balık, yumurta, kuru fasulye, bezelye, tofu, yağsız sığır eti, derisiz kümes hayvanları,somon, uskumru, sardalya gibi balık türleri omega-3 içeriği ve kaliteli protein kaynağı olarak iltihabı azaltarak önleyebilirler.
- Ekmekler ve Tahıllar: Yulaf, kinoa, darı, sorgum, tam tahıllı ekmekler yüksek lif içeriğine sahiptir.
- Baharatlar: Zerdeçal, zencefil, sarımsak, bal gibi antimikrobiyal ve antiinflamatuar besinlerin tüketilmesi önerilir.
- Fermente Süt Ürünleri: Yoğurt ve kefir gibi ürünler hem protein hem de probiyotik (yararlı bakteriler) kaynağıdır.
- Zeytinyağı: İçerisindeki yağ asitleriyle semptomlar hafifleyebilir.
- Kızılcık: Enfeksiyonu yok etmek için antibiyotikler kullanıldığında, bakteriler mutasyona uğrayabilir ve tedaviye dirençli hale gelebilir. Bakterilerin kendi kendine tutunmasına izin vermeyerek veya tutunduktan sonra onu vücuttan ayırarak ve iltihaplanmayı önleyerek yardımcı olur.
Hangi Besinlerden Uzak Durulur?
- Süt: Önceleri iyi geldiği bilinse de mide asidini artırdığı için önerilmemektedir.
- İşlenmiş et ve sakatatlar
- Yağlı Yiyecekler: Sos, kremalı çorbalar ve salata soslarından kaçınmanız gerekir. Yemeklerde fazla yağ tüketimi olmamalıdır. Fazla yağlı besinler mide asidini artırabilir ve reflüyü tetikleyebilir.
- Bazı Baharatlar: Karabiber, pul biber
- Çikolata: Mide asidini artırabilir.
- Tuzlu Yiyecekler: Yemeklerde fazla tuz tüketimi, turşu, zeytin vb. salamura besinler H.pylori’nin büyümesini destekleyebilir.
- Alkol: Mideyi tahriş edebilir, kanamaları artırabilir.
- Kafein: Kahve, çay ve gazlı içecekler mide asidini artırabilir.
Ülser Diyet Listesi Örnek Menü
Tanı almış bireyler gerekli tedavileri aldıktan sonra ülserle uyumlu beslenme programı için diyetisyene başvururlar. Diyetisyen tamamen bireye özgü bir şekilde ve semptomlarını minimuma indirecek şekilde diyet programını oluşturur. Aşağıda bir örnek görebilirsiniz.
Sabah:
- 1 adet haşlanmış yumurta
- 30-40 gram az yağlı peynir
- Söğüş sebze
- 1 tatlı kaşığı bal veya reçel
- 1-2 dilim tam buğday ekmek
Öğle:
- 3-4 köfte büyüklüğünde az yağlı et/tavuk/balık
- 1 küçük kâse çorba
- Salata(zeytinyağlı)
- 3-4 kaşık yoğurt
Akşam:
- 1 porsiyon sebze yemeği veya kuru baklagil yemeği
- Salata(zeytinyağlı)
- Ayran
- 1-2 dilim tam buğday ekmek
Ara öğünler:
- 1 porsiyon meyve
- 2 tüm ceviz/10 çiğ badem/8 çiğ fındık
Son Sözler
Ülser, milyonlarca insanı etkileyen çok yaygın bir hastalıktır. Tedavi edilmediğinde ciddi etkilere sahiptir. Tanı aldıktan sonra doktorun gerekli gördüğü tedavi yöntemi uygulanır ve beslenme tarzı değişiklikleri ile semptomların tekrarlanması engellenir. Hastalığa beslenme tarzı neden olmazken, doğru beslenme tarzı bizi ülser hastalığından veya tekrar tetiklemesinden koruyabilir.
Diyetisyeninizin size özel belirleyeceği ülser diyeti hizmeti ile bağırsak sağlığınız, mide problemleriniz ve genel sağlığınızda iyileşme görülecektir. Yazımızı beğendiyseniz sevdiklerinizle paylaşabilir ve böyle bir durumdan mustarip olan kişilere ulaşabilirsiniz.
Konuya İlişkin Sıkça Sorulan Sorular
Ülser nedir?
Mide veya ince bağırsağın iç yüzeyinde oluşan açık yaralardır.
Gastrik ülser nedir?
Midenin iç astarında gelişen peptik ülser türüdür. Helicobacter pylori enfeksiyonu ve NSAID kullanımı ile ilişkilidir.
Duodenum ülseri nedir?
İnce bağırsağın başlangıç kısmında, onikiparmak bağırsağında oluşan peptik ülserdir. Genellikle Helicobacter pylori enfeksiyonu ile ilişkilidir.
Belirtileri nelerdir?
Mide ağrısı, hazımsızlık, mide yanması ve mide bulantısı bulunur. Ağrı genellikle yemekten sonra artar.
Midede yara neden olur?
Midede yara, genellikle Helicobacter pylori enfeksiyonu veya NSAID kullanımı nedeniyle mide mukozasının hasar görmesiyle oluşur. Aşırı mide asidi üretimi de katkıda bulunabilir.
Ülsere ne iyi gelir?
Antiasitler, H. Pylori enfeksiyonu için antibiyotikler ve mide asidi üretimini azaltan proton pompa inhibitörleri, sigarayı bırakmak ve alkolden kaçınmak iyi gelebilir.
Hastalar ne tüketebilir?
Lifli gıdalar, düşük yağlı süt ürünleri, meyve ve sebzeler tüketmelidir. Fermente gıdalar da H. Pylori ile savaşmaya yardımcı olabilir.
Ülseri olan ne yememeli, neler yasak?
Baharatlı, asitli ve yağlı yiyeceklerden kaçınmalıdır. Kafeinli içecekler ve alkol de yasaktır.
Mide ülseri olan kahvaltıda ne yemeli?
Az yağlı süt ürünleri, yumurta, tam tahıllı ekmek, meyve, sebze tüketebilir.
Ülser diyet listesi nasıl olmalı?
Lifli gıdalar, düşük yağlı proteinler, tam tahıllar ve fermente gıdaları içermelidir. Asitli ve baharatlı yiyeceklerden kaçınılmalıdır.
Tedavisi nasıl olur?
H. Pylori enfeksiyonu için antibiyotikler ve mide asidini azaltan ilaçlarla tedavi edilir. Beslenmede ise baharatlı, asitli ve yağlı yiyeceklerden kaçınıp, lifli ve yumuşak gıdalar tercih edilmelidir.
Ülser kilo verdirir mi?
Mide rahatsızlığı ve iştahsızlık nedeniyle kilo kaybına yol açabilir.
Tedavi edilmezse ne olur?
Kanama, perforasyon ve ciddi enfeksiyonlar gibi komplikasyonlar gelişebilir. Ek olarak sürekli ağrı ve sindirim sorunlarına neden olabilir.
Mide ülserine iyi gelen çorbalar nelerdir?
Sebze çorbası, tavuk suyu çorbası ve püre haline getirilmiş sebzelerle yapılan çorbalar iyi gelebilir.
Tedavide beslenmede nelere dikkat edilmeli?
Baharatlı, asitli ve yağlı yiyeceklerden kaçınılmalı; lifli ve düşük yağlı gıdalar tercih edilmelidir. Düzenli ve küçük öğünlerle beslenmek de mideyi korur.
