Bu makalemde, sizler için toplumda görülme sıklığı artan bir hastalık olan ülser hastalığını araştırdım. Ülser hastalığının ne olduğu, belirtileri, teşhis, beslenme yöntemleri ve tedavi yöntemlerinin neler olduğundan bahsettim. Beslenme tedavisi içerisinde yer alan ülser diyetinden bahsederek konuyu toparladım. Keyifli okumalar.
Ülser Nedir?
Gastrik ülser olarak da bilinen mide ülserleri, mide astarındaki ağrılı yaralardır. Mide ülserleri bir tür peptik ülser hastalığıdır. Peptik ülserler hem mide hem de küçük bağırsakları etkileyen tüm ülserlerdir. Mide ülseri, midenizi sindirim sıvılarından koruyan kalın mukus tabakası azaldığında ortaya çıkar.
Mide Ülseri Nedenleri Nelerdir?
Yaygın Sebepler:
- H. pylori enfeksiyonu
- NSAID'ler
- İlaçlar
Nadir Sepebler:
- Zollinger-Ellison sendromu
- Malignite (mide/akciğer kanseri, lenfomalar)
- Stres (Akut hastalık, yanıklar, kafa travması)
- Viral enfeksiyon
- Vasküler yetmezlik
- Radyasyon tedavisi
- Crohn hastalığı
- Kemoterapi
Helicobacter Pylori ve Ülser ilişkisi
H. pylorus, mide epitel hücrelerinde bulunan gram negatif bir basildir. Bu bakteri on iki parmak bağırsağı ülserlerinin %90'ından ve mide ülserlerinin %70 ila %90'ından sorumludur. H. pylori enfeksiyonu, sosyoekonomik durumu düşük olanlarda daha yaygındır ve genellikle çocukluk döneminde bulaşır.
NSAID (Nonsteroid Antiinflamatuar İlaçlar) ve Ülser İlişkisi
H. pylori enfeksiyonundan sonra ülserin ikinci en sık nedeni nonsteroid antiinflamatuar ilaç kullanımıdır. Nonsteroid antiinflamatuar ilaçlar (NSAID'ler) adı verilen reçetesiz ve reçeteli bazı ağrı kesici ilaçları almak prostaglandin sentezini bloke eder, bu da mide mukus salgısının azalmasına ve mukozal kan akışında bir azalmaya neden olur. Bu ilaçlar arasında ibuprofen (Advil, Motrin IB), naproksen sodyum (Aleve, Anaprox DS), ketoprofen ve diğerleri bulunur.
İlaçlar ve Ülser İlişkisi
NSAID'lerin yanı sıra kortikosteroidler, bifosfonatlar, potasyum klorür ve florourasil de ülser nedenleri arasında yer almıştır.
Ülser Hastalığı Görülme Sıklığı
Peptik ülser hastalığı, yaşam boyu gelişme riski %5 ile %10 arasında değişen küresel bir sorundur. Genel olarak, iyileştirilmiş hijyenik ve sıhhi koşullarla birlikte etkili tedavi ve NSAID'lerin makul kullanımı nedeniyle ülser insidansında dünya çapında bir azalma vardır. Duodenal ülserler, mide ülserlerinden dört kat daha yaygındır. Ayrıca duodenum ülseri erkeklerde kadınlardan daha sık görülür.
Kimlerde Ülser Görülme İhtimali Daha Yüksektir?
- Alkol tüketmek
- Peptik ülser geçmişi olmak
- Sigara içmek
- 70 yaşında ve daha büyük olmak
- Ciddi yaralanma ve travma geçirmek
- Osteoporoz tedavisi için kullanılan ilaçlar
- Bazı kemoterapi ilaçlarını kullanmak
- Varfarin (Coumadin) veya klopidogrel (Plavix) gibi antikoagülanlar kullanmak
Mide Ülseri Belirtileri Nelerdir?
Ülser hastalığının belirti ve semptomları, hastalığın bulunduğu yere ve yaşa bağlı olarak değişebilir. En sık görülen ülser semptomu mide ağrısının yanmasıdır. Mide asidi, aç karnına olduğunda ağrıyı daha da kötüleştirir. Ağrı, mide asidini tamponlayan belirli yiyecekleri yiyerek veya asit azaltıcı bir ilaç alarak genellikle rahatlayabilir, ancak daha sonra tekrar ortaya çıkabilir.
Yaygın Belirti ve Semptomlar:
- Mide ağrısı/yanması
- Dolgunluk hissi, şişkinlik veya geğirme
- Yağlı yiyeceklere karşı hoşgörüsüzlük
- Göğüste ağrılı yanma hissi
- Mide bulantısı ve kusma
- Kilo kaybı/kilo alımı
Ciddi Belirti ve Semptomlar:
- Kan kusma(kırmızı veya siyah görünebilir)
- Dışkıda koyu kan veya siyah veya katran rengi
- Nefes almada zorluk
- Baygın hissetmek
- İştah değişiklikleri
- İstenmeyen kilo kaybı
- Demir eksikliği anemisi
- Ailede üst gastrointestinal malignite öyküsü
Mide Ülseri Nasıl Teşhis Edilir?
Ülser teşhisi için fizik muayene ve tıbbi testler gereklidir. Dikkatli bir şekilde öykü alınarak not edilmelidir. Yemekten sonra ortaya çıkan karın ağrısı, erken doyma ve şişkinlik hissi ülser şüphesini artırır. Mide ülserlerinin ağrısı, yemekten 2-3 saat sonra artar ve kilo kaybına neden olabilir, oysa duodenal ülser ağrısı yemekle azalır ve kilo alımına neden olabilir.
Anemi, melena, hematemez veya kilo kaybı ile başvuran herhangi bir hasta, ağırlıklı olarak kanama, perforasyon veya kanser olmak üzere ülser komplikasyonları açısından daha fazla araştırılmalıdır.
- Özofagogastroduodenoskopi (EGD): Mide ve duodenum ülserlerinin tanısında %90'a varan duyarlılık ile en doğru tanı testidir.
- Helicobacter pylori testi:
- Serolojik testler
- Üre nefes testi
- H.pylori'ye karşı antikorlar da ölçülebilir.
- Dışkı antijen testi
- İdrar bazlı ELISA ve hızlı idrar testi
- Endoskopik biyopsi: Bir laboratuvarda analiz edilebilmesi için bir parça mide dokusu çıkarılır.
- Baryum yutması: Üst gastrointestinal sisteminizi kaplayan ve doktorunuzun röntgende midenizi ve ince bağırsağınızı görmesine yardımcı olan kalın beyaz bir sıvı (baryum) içersiniz.
- Tam kan çalışması
- Gastrik serum: Zollinger Ellison sendromundan şüpheleniliyorsa istenir.
- Kontrastlı karın bilgisayarlı tomografisi
Ülser Tedavisi Nasıl Olur?
Mide ülserinizin tedavisi, buna neyin sebep olduğuna bağlıdır. Tedavi ile çoğu ülser birkaç ay içinde iyileşir.
Ameliyatsız Tedavi
Ülser sebebi H. pylori’ye bağlıysa, antibiyotik ve proton pompa inhibitörleri (PPI’ler) kullanılmalıdır.
Bu tedavilere ek doktorunuz şunları da önerebilir:
- Probiyotikler
- Bizmut takviyesi
- H2 reseptör blokerleri
- Takipli endoskopi
- Kullanılan tüm NSAID’leri durdurmak
Cerrahi Tedavi
Hasta tıbbi tedaviye yanıt vermiyorsa, tedaviye uyumsuzsa veya komplikasyon riski yüksekse cerrahi tedavi uygulanabilir. Cerrahi seçenekler vagotomi veya kısmi gastrektomiyi kapsar.
İlaçlar
H. pylori'yi öldürmek için antibiyotik ilaçlar
- Asit üretimini engelleyen ve iyileşmeyi destekleyen ilaçlar
- Asit üretimini azaltan ilaçlar
- Mide asidini nötralize eden antasitler
- Midenizi ve ince bağırsağınızı koruyan ilaçlar
Sağlıklı Beslenme
Geçmişte tüketilen yiyeceklerin ülsere neden olabileceği düşünülüyordu. Ancak yapılan çalışmalar sonucunda diyetle alınan besinler ülsere neden olmazken aksine semptomları hafifleştirici, genel bağırsak sağlığına fayda sağladığı görülmüştür. Ayrıca bazı yiyecekler H.Pylori’yi ortadan kaldırmada etkilidir.
Yaşam Tarzı Değişikliği ve Evde Tedavi
- Stresi Kontrol Et: Stres ülser semptomlarını kötüleştirebilir. Stresinizi yönetmeniz gerekir. Gerekirse bu konuda tedavi alınmalıdır.
- Sigaradan Uzak Dur: Sigara içerek midenin koruyucu tabakasını kötü etkiler ve ülserin gelişimi veya tetiklenmesi hızlanabilir. Ayrıca sigara mide asidini de artırır.
- Gereksiz ve Bilinçsiz İlaç Kullanımından Kaçının: Ağrı kesicileri fazla miktarda kullanmak ülseri tetikleyebilir. Uzmana danışmadan kullanılan bazı ilaçlar da hasara neden olabilir.
- Alkolden Kaçının: Alkol kullanımı mide ve bağırsaklarınızdaki mukozayı tahriş edebilir. Bu sebeple mukoza aşınarak kanama ve iltihaplanmaya neden olabilir.
- Hijyene Dikkat Edin: Mide ülserine neden olabilecek bakterilerin yayılmasını önlemek için ellerinizi düzenli olarak sabun ve suyla yıkayın. Ayrıca, tüm yiyeceklerinizi uygun şekilde temizlediğinizden ve gerektiği gibi iyice pişirdiğinizden emin olun.
Ülser Tedavi Edilmezse Ne Olur?
- Mide Kanseri
- Gastrik çıkış obstrüksiyonu
- Üst gastrointestinal kanama
- Perforasyon
- Yayılma
Ülser ve Beslenme Tedavisi
Ülser diyeti, mide, yemek borusu veya ince bağırsağın iç kısmında oluşan ağrılı bir yara olan peptik ülserden kaynaklanan ağrı ve tahrişi azaltmaya yardımcı olmayı amaçlar. Tüketilen besinlere ülsere neden olmaz veya direkt olarak tedavi etmezler. Anca doğru beslenme yöntemleri tahrişi, hasarı ve ağrıyı azaltabilir.
- Genel olarak meyve, sebzeler ve yüksek lif içeren besinler önerilir.
- Tek öğünde çok fazla besin tüketmek yerine daha sık ve az öğünler halinde tüketilmelidir.
- Kızartma, kavurma gibi pişirme yöntemleri yerine haşlama, ızgara, fırınlama gibi pişirme yöntemleri kullanılmalıdır.
- Uyumadan son 3 saat önce yeme işlemi bırakılmalıdır.
Ülser Hastalığında Neler Yenilir?
- Sebzeler: Brokoli, karnabahar ve lahana gibi sebzeler yüksek antioksidan içerir. Brokoli, anti- H. pylori aktivitesi sergileyen bir bileşik olan sülforafan içerir.
- Meyveler: Elma, üzüm, nar, gibi meyveler yüksek miktarda lif, polifenol ve antioksidan içerir.
- Yeşil Çay: Yeşil çaydaki polifenoller iltihabı yatıştırabilir ve mideyi kaplayan dokuyu güçlendirmeye yardımcı olabilir.
- Protein Kaynakları: Balık, yumurta, kuru fasulye, bezelye, tofu, yağsız sığır eti, derisiz kümes hayvanları,somon, uskumru, sardalya gibi balık türleri omega-3 içeriği ve kaliteli protein kaynağı olarak iltihabı azaltarak ülseri önleyebilirler.
- Ekmekler ve Tahıllar: Yulaf, kinoa, darı, sorgum, tam tahıllı ekmekler yüksek lif içeriğine sahiptir.
- Baharatlar: Zerdeçal, zencefil, sarımsak, bal gibi antimikrobiyal ve antiinflamatuar besinlerin tüketilmesi önerilir.
- Fermente Süt Ürünleri: Yoğurt ve kefir gibi ürünler hem protein hem de probiyotik (yararlı bakteriler) kaynağıdır.
- Zeytinyağı: İçerisindeki yağ asitleriyle semptomlar hafifleyebilir.
- Kızılcık: Enfeksiyonu yok etmek için antibiyotikler kullanıldığında, bakteriler mutasyona uğrayabilir ve tedaviye dirençli hale gelebilir. Bakterilerin kendi kendine tutunmasına izin vermeyerek veya tutunduktan sonra onu vücuttan ayırarak ve iltihaplanmayı önleyerek yardımcı olur.
Ülser Hastalığında Hangi Besinlerden Uzak Durulur?
- Süt: Önceleri iyi geldiği bilinse de mide asidini artırdığı için önerilmemektedir.
- İşlenmiş et ve sakatatlar
- Yağlı Yiyecekler: Sos, kremalı çorbalar ve salata soslarından kaçınmanız gerekir. Yemeklerde fazla yağ tüketimi olmamalıdır. Fazla yağlı besinler mide asidini artırabilir ve reflüyü tetikleyebilir.
- Bazı Baharatlar: Karabiber, pul biber
- Çikolata: Mide asidini artırabilir.
- Tuzlu Yiyecekler: Yemeklerde fazla tuz tüketimi, turşu, zeytin vb. salamura besinler H.pylori’nin büyümesini destekleyebilir.
- Alkol: Mideyi tahriş edebilir, kanamaları artırabilir.
- Kafein: Kahve, çay ve gazlı içecekler mide asidini artırabilir.
Ülser Diyeti Örneği
Ülser tanısı almış bireyler gerekli tedavileri aldıktan sonra ülserle uyumlu beslenme programı için diyetisyene başvururlar. Diyetisyen tamamen bireye özgü bir şekilde ve semptomlarını minimuma indirecek şekilde diyet programını oluşturur. Aşağıda örnek bir ülser diyeti örneğini görebilirsiniz.
Sabah:
- 1 adet haşlanmış yumurta
- 30-40 gram az yağlı peynir
- Söğüş sebze
- 1 tatlı kaşığı bal veya reçel
- 1-2 dilim tam buğday ekmek
Öğle:
- 3-4 köfte büyüklüğünde az yağlı et/tavuk/balık
- 1 küçük kâse çorba
- Salata(zeytinyağlı)
- 3-4 kaşık yoğurt
Akşam:
- 1 porsiyon sebze yemeği veya kuru baklagil yemeği
- Salata(zeytinyağlı)
- Ayran
- 1-2 dilim tam buğday ekmek
Ara öğünler:
- 1 porsiyon meyve
- 2 tüm ceviz/10 çiğ badem/8 çiğ fındık
Son Sözler
Ülser, milyonlarca insanı etkileyen çok yaygın bir hastalıktır. Tedavi edilmediğinde ciddi etkilere sahiptir. Tanı aldıktan sonra doktorun gerekli gördüğü tedavi yöntemi uygulanır ve beslenme tarzı değişiklikleri ile semptomların tekrarlanması engellenir. Ülser hastalığına beslenme tarzı neden olmazken, doğru beslenme tarzı bizi ülser hastalığından veya tekrar tetiklemesinden koruyabilir.
Diyetisyeninizin size özel belirleyeceği ülser diyeti hizmeti ile bağırsak sağlığınız, mide problemleriniz ve genel sağlığınızda iyileşme görülecektir. Yazımızı beğendiyseniz sevdiklerinizle paylaşabilir ve bu durumdan mustarip olan kişilere ulaşabilirsiniz.
