Görülme oranı sıklıkla artan hipotiroidi hastalığından muzdarip olanlar, hastalık tanısını alıp ne yapacağını bilemeyenler için Beslenme Uzmanı ve Diyetisyen Şeyda Ertaş kapsamlı bir makale hazırlayarak, hipotiroidi hastalığı ile ilgili detaylı bilgiler verdi. Keyifli okumalar.
Hipotiroidi Nedir?
Hipotiroidi, tiroid bezinden vücut için yeterli miktarda tiroid hormununun üretilememesidir. Belirtilen hormonları vücuttaki enerjinin kullanımı, büyüme ve metabolizmanın düzenlenmesinde etkilidir. Yetersizliği durumunda hormonu seviyeleri düşer ve vücut fonksiyonlarında yavaşlama ve bozulmalar görülür.
Tiroid hormonlarının seviyeleri düşük olduğunda hipofiz bezinden TSH (Tiroid Stimüle Edici Hormon) salgılanır ve tiroidler kan dolaşımına bırakılır.
Hipotiroidi Türleri Nelerdir?
Üç çeşit vardır. Primer, sekonder ve tersiyer hipotiroidi.
- Primer Hipotiroidi: Hipofiz bezi tarafından sinyal gönderilmesine rağmen yeterli miktarda T3-T4 üretilemez.
- Sekonder Hipotiroidi: Hipofiz bezi tarafından salınan TSH miktarının yetersizliği söz konusudur.
- Tersiyer Hipotiroidi: Hipotalamustan tirotropin salgılattırıcı hormonun (TRH) yetersiz salgılanması, TSH hormonunun yetersiz üretimine neden olur.
Hipotiroidi Neden Olur?
- Hashimoto Hastalığı: Bağışıklık sisteminin tiroid bezine saldırması sonucu ortaya çıkan, önlenemeyen bir hastalıktır.
- Hipertiroidi Tedavisi: Radyoaktif iyot ve antitrioid ilaçlarla hastalık tedavi edilmek istenirken bazen belirtilenyöntemler, tiroid hormonunun üretimini çok fazla düşürdüğü için de yol açabilir.
- İyot Eksikliği: İyot ilgili hormonların üretilmesi için gereklidir. Diyetle alınan iyotun yetersiz olması durumu da neden olabilir.
- Tiroid Bezinin Cerrahi İşlemle Alınması: Tamamının veya belli bir kısmının ameliyatla alınması hormon üretimini yavaşlatabilir veya durdurabilir.
- Radyasyon Tedavisi: Baş ve boyun kanserlerini tedavi etmek için uygulanan radyoterapi, tiroid bezine zarar verebilir.
- İlaçlar: Psikiyatrik hastalıkların tedavisinde kullanılan lityum, hormon üretimine engel olabilir.
- Gebelik: Gebelik sürecinde vücut tiroid bezi hormonlarına karşı antikor üretebilir. Tedavi edilmediği takdirde düşük, ölü doğum veya fetüste hasarlara neden olabilir.
Hipotiroidi Belirtileri Nelerdir?
Belirtiler hormonlardaki seviyenin şiddetine göre farklılık gösterebilir. Belirtiler zamanla artarak ortaya çıkabilir. Belirtilere göz gezdirecek olursak;
- Halsizlik ve yorgunluk
- Şişkinlik
- Daha az terleme
- Mutsuzluk
- Erkeklerde ergenlik gecikmesi
- Kabızlık
- Yüksek kolesterol düzeyi
- Tırnakların incelmesi ve kırılması
- Üşüme
- Uyku bozukluğu
- Depresyon
- Adet düzensizliği
- Kilo artışı
- Saçlarda dökülme
- Ciltte kuruluk olması
- Kansızlık
- Konsantrasyonda azalma
- B12 düşüklüğü
Hipotiroidi Nasıl Tedavi Edilir?
Hastalığın nedeni Hashimoto Tiroidi ise tiroid bezi tahrip olduğundan, salgılanamayan hormonun yerine koyulması gerekir. Ek olarak tedavi ömür boyu sürebilir.
Tiroidin az çalıştığı durumlarda, doktor kontrolünde hormon takviyesi ilaçlar kullanılır. Ancak demir ve mide ilaçları, kalsiyum tabletleriyle birlikte veya yemekle alınması durumunda bağırsaklardan emilim aşamasında problem oluşabilir.
Gebe, yaşlı ve koroner kalp hastalığı olan bireylerde hipotiroidi varsa sık sık kontrol edilmesi gerekir. Tiroid hormon ilaçları kalbin daha hızlı çalışmasına neden olduğu için sık sık ilaç dozu ayarlaması gerekebilir.
Tahlillerinizde TSH yüksekliği varsa ancak semptomlar çok hafifse ilaç tedavisi olmayabilir. Birkaç ayda bir yeniden tahlil yaptırarak takip edilebilir.
Beslenme tedavisinde guatrojenik besinlerin diyetten uzaklaştırılması, iyot alımının yeterli düzeyde olması, Çok yağlı ve şekerli besinlerin tüketiminin azaltılması önerilir.
Hipotiroidi Metabolizmayı Nasıl Etkiler?
Tiroid hormonları metabolizma hızının ayarlanmasına yardımcıdır. Metabolizma ne kadar hızlıysa harcanan enerji de o kadar fazla olur. Böylelikle daha hızlı kilo verilmesine yardımcı olur.
Hipotiroidi hastalarında hormonların yetersiz üretiminden dolayı metabolizmaları yavaştır. Bazal metabolizma hızları da düşeceğinden kandaki kolesterol seviyeleri artabilir, ani kilo alımları olabilir, kilo verilmek istendiğinde süreç çok uzun olabilir.
Hipotiroidi Hastalarında Beslenme Tedavisi Nasıl Olur?
- Tek başına ilaç veya diyet hastalığı tedavi etmek için yeterli değildir. Doktorun belirlediği ilaç tedavisi ve diyetisyenin hazırladığı hipotiroidiyle uyumlu beslenme programı bir arada olmalıdır.
- Tiroid hastalığında beslenme tedavisi kesin olarak başarı sağlamayabilir ancak bazı değişiklikler hormonların olması gereken şekilde çalışmasına katkı sağlayabilir.
- Beslenme programında çeşitliliğe dikkat edilmelidir.
- Yağ ve sodyum içeriği yüksek gıdalardan uzak durulmalıdır.
- Posadan zengin beslenilerek hem kabızlık önlenmeli hem de doygunluk arttırılarak daha az kalori alımı sağlanmalıdır.
- Metabolizmanın hızlanması için protein alımı yeterli veya bir miktar fazla olmalıdır.
- Ketojenik diyetten uzak durulmalıdır. Çünkü çok az karbonhidrat alımı hormon seviyesini düşürebilir.
- Diyetle yeterli miktarda iyot alınmalıdır.
Hipotiroidi Hastaları Neler Tüketmelidir?
- İyot: İyot eksikliği için yemeklerde iyotlu sofra tuzları kullanılmalıdır. Deniz ürünleri, yumurta, süt gibi iyot bakımından zengin besinler tüketilmelidir.
- Selenyum: Selenyum vücutta en fazla tiroid bezinde bulunur. Fonksiyonlar için gerekli enzimler için gereklidir. Deniz ürünleri, yumurta, yağlı tohumlar iyi bir selenyum kaynağıdır.
- Antioksidanlar: Antioksidanlar tiroid bezini serbest radikallerden koruyarak zarar görmesini engelleyebilir. Diyetle yeterli miktarda sebze ve meyve alımı özellikle A, C, E vitaminlerinin alımıbüyük öneme sahiptir.
- B Grubu Vitaminleri: Yeşil fasulye, ıspanak ve tam tahıllı, kepekli gıdalar B vitamini ve demir içerir. Yetersizliğinde metabolizmanın yavaşlamasına, halsizliğe, mutsuzluğa neden olabilir.
Hipotiroidi Hastaları Hangi Besinlerden Kaçınmalıdır?
- Guatrojenik Besinler
Guatrojen kelimesi, guatr hastalığına neden olan besinlere denilir. İlgili besinler kandaki tiroid hormonu miktarını azaltarak, bezin daha fazla çalışmasına neden olurlar.
Brokoli, karnabahar, mor lahana, beyaz lahana, brüksel lahanası, şalgam, hardal tohumu, turp, marul, çin lahanası, yer fıstığı, soya fasulyesi, badem, armut, çilek, tatlı patates, tofu, soya sütü
- İşlenmiş Ürünler
Salam, sosis, sucuk, fastfood vb. gibi işlenmiş ürünlerin tüketiminden yüksek sodyum ve kalori içeriğinden dolayı uzak durulmalıdır.
- Soya ve Soya Bazlı Ürünler
Yapısında bulunan fitoöstrojenler, tiroid hormonunun üretiminde görevli bir enzimi inhibe edebileceğinden uzak durulmalıdır.
- Sodyum İçeriği Yüksek Besinler
Ödem artışı, yüksek tansiyon açısından risk altında olan hastalar şarküteri ürünleri, salamura besinlerden uzak durmalıdır.
Hipotiroidi Hastarı İçin Beslenme ve Diyet Tavsiyeleri
- Şalgam, turp, mor lahana, beyaz lahana, brüksel lahanası, karnabahar, brokoli, soya fasulyesi, hardal gibi tiroid bezinin çalışmasını yavaşlatan guatrojenik besinlerden uzak durulmalıdır.
- Kafein, çay, sigara, alkolden uzak durulmalıdır.
- Selenyum önemli bir mineraldir bundan dolayı ceviz, yumurta, et, balık, kepekli ürünler, sebze ve meyveler beslenme programında yer almalıdır.
- İyot içeriği zengin yiyecekler tercih etmelidir. İyotlu tuz, deniz mahsülleri, balıklar, yumurta, muz, yulaf, kuru erik, maden suyu, fasulye, süt, hindi eti örnek verilebilir.
- Çikolata tüketimine dikkat edilmelidir çünkü çikolata kadminyum içerir ve fazla miktarda alınmaı vücuttan selenyum atımına neden olabilir.
- Otoimmün bir hastalık olduğu için glutensiz veya düşük gluten seviyeli beslenme modeli tercih edilmelidir.
- Omega-3 fonksiyonları olumlu etkilediği için haftada en az 2 defa balık tüketilmelidir.
- Vücut ağırlığında kilogram başına 30-35 ml su tüketimi metabolizmanın hızlanması ve ödem oluşmaması için gereklidir.
- Selenyum eksikliği giderilmezse E vitamini seviyelerinde de azalma görülür. Belirtilen durum tiroidite neden olabilir. Dolayısıyla diyette badem, zeytinyağı, baklagiller, yeşil yapraklı sebzeler, kabak çekirdeği, keten tohumu, yumurta bulunmalıdır.
- B12 seviyeleri düzenli aralıklarla ölçülmelidir çünkü eksikliği tiroid bezinin çalışmasını olumsuz yönde etkiler.
- Vücudun genel antioksidan kapasitesini yükseltmek için düşük glisemik indeksli meyvelerden ve sebzelerde A, C, E vitaminlerini almaya çalışın.
- Yeşil çay içmeye özen gösterin.
- Çinko yetersizliğinde metabolizma bozulabilir. Dolayısıyla tavuk, yumurta, ceviz, badem, peynir tüketimine dikkat edilmelidir.
- Metabolizma yavaşlayacağı için kabızlık görülme ihtimali artabilir. Lifli tahıl, sebze, meyvelerin tüketimini artırarak kabızlığa engel olunabilir.
- Hormonların yapısına katılan tirozin amino asidi miktarı yeterli olmalıdır. Et, süt ve süt ürünleri, kurubaklagillerden faydalanılabilir.
- Yeterli iyot alımı olan kişilerde bile tiroid fonksiyonunu baskılayabilen ve besleyici bir glutensiz tahıl olan mısır tüketiminden uzak durulmalıdır.
Ek olarak şuradaki yazımdan tiroid hastaları için diyet listesi ve beslenme önerilerine göz atabilirsiniz.
Hipotiroidi Örnek Diyet Listesi
Sabah:
- 1 adet haşlanmış yumurta
- Yarım yağlı peynirler
- Mevsim yeşillikleri
- Zeytin
- Keten tohumu
- Tam tahıllı ekmek
Öğle:
- Köfte/tuzlu su balığı/tavuk/hindi
- Mevsim salatası
- Yoğurt
- Mısır veya yulaf unundan ekmek
Ara Öğün:
- 1 porsiyon meyve
- Süt veya kefir
Akşam:
- Sebze yemeği veya kurubaklagil yemeği
- Mevsim salata(yasaklı sebzeler hariç)
- Çorba
- Ayran
Ara Öğün:
- 1 porsiyon meyve
- Yağlı tohumlar
Özet Olarak
Yazımızda, hipotiroidi hastalığının ne olduğunu ve nasıl tedavi edilebileceğini yazdık. Otoimmün veya çevresel etkenle oluşan hipotiroidi metabolizmanın hızı ve düzenlenmesi açısından büyük bir öneme sahiptir. Sosyal hayatı olumsuz etkileyeni ani kilo artışlarına neden olan tiroid hastalığının beslenme tedavisinde diyetisyen hizmeti alması önerilir.
Konuya İlişkin Sıkça Sorulan Sorular
TSH düşüklüğü nedir?
TSH düşüklüğü, tiroid bezini uyaran hormonun kanda düşük seviyelerde bulunması sonucu genellikle metabolizmanın hızlanmasına, çarpıntı, sinirlilik ve kilo kaybı gibi belirtilere yol açan bir durumdur.
TSH düşüklüğüne ne iyi gelir?
TSH düşüklüğü tedavisi için tiroid hormonu replasman tedavisi kullanılır. Tedavi, sentetik hormonları ile eksik hormonların yerine konmasını sağlar. Ek olarak tiroidi yavaşlatan besinlerden de uzak durulması gerekir.
Hipotiroidi tehlikeli mi?
Tedavi edilmezse, metabolizma yavaşlar, kilo alımı, yorgunluk, depresyon, kolesterol, kalp hastalıkları ve diğer sağlık sorunları gibi semptomlar ortaya çıkabilir.
TSH yüksekliğinde beslenme nasıl olur?
TSH yüksekliğinde beslenme, genellikle sağlıklı ve dengeli bir diyetle desteklenir. Yeterli iyot alımı, sağlıklı yağlar, proteinler, vitaminler ve mineraller içeren bir beslenme planı önerilir.
Hipotiroidizm nedir?
Tiroid bezinin yeterince hormon üretememesi sonucu metabolizmanın yavaşlamasıyla ortaya çıkan, yorgunluk, kilo alımı, soğuk hassasiyeti ve depresyon gibi belirtilerle seyreden bir durumdur.
Hastalar için diyet listesi var mı?
Hasta hipotiroidi ise genellikle iyotlu gıdaları, sağlıklı yağları, proteinleri ve bol miktarda meyve ve sebzeyi içerir.
Hipotiroidi tedavisi mümkün mü?
Evet, mümkündür. Tedavi, TSH yüksekliğini normale döndürmeyi ve hormon eksikliğini gidermeyi amaçlar. Tedavi genellikle tiroid replasman tedavisi ve uygun beslenme ile yapılır.
Tiroidi az çalışanlar ne yemeli?
İyot açısından zengin besinler tüketmelidirler. Deniz ürünleri, iyotlu tuz, süt ve süt ürünleri gibi gıdalar sağlığı desteklemeye yardımcı olabilir.
Nasıl düzelir?
Genellikle ilaç tedavisi ve beslenme ile düzeltilebilir. Tedavi, tiroid hormon seviyelerini normale döndürmeye ve semptomları hafifletmeye yardımcı olur.
Hipotiroid glutensiz beslenme ile düzelir mi?
Bazı kişilerde glutensiz beslenme semptomları hafifletmeye yardımcı olabilir. Ancak, beliritlen durum herkes için geçerli değildir ve glutensiz beslenmeye başlamadan önce bir uzmana danışılması gerekir.
Tiroidi yavaşlatan besinler nelerdir?
Guatrojenik besinler olarak bilinen lahana, brokoli, soya fasulyesi, Brüksel lahanası, şalgam, şeftali gibi bazı besinler ve işlenmiş gıdalar fonksiyonu bozabilir.
Bu hastalığı olanlar nasıl zayıflar?
Kilo vermek için bir diyetisyenle kişiye özel beslenme programı oluşturmalı ve egzersiz yapmalısınız.
Hastalık tamamen iyileşir mi?
Genellikle tedavi edilebilir ve semptomlar kontrol altına alınabilir. Ancak, bazı durumlarda tamamen iyileşmek mümkün olmayabilir.
Tedavi edilmezse ne olur?
Tedavi edilmezse, semptomları kötüleşebilir ve ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Bunlar arasında kalp hastalığı, depresyon, infertilite ve tiroid kanseri riskinde artış bulunabilir.
Hipotiroidi için hangi vitamin mineral takviyeleri iyi gelir?
Uygun olan vitamin takviyeleri arasında özellikle D vitamini, Omega-3, Magnezyum, B12 vitamini, E vitamini, selenyum ve çinko bulunmaktadır.
