İçerikte Neler Var?

Genel sağlığı kökten iyileştirme yetenekleriyle bilinen eliminasyon diyetlerinin popülaritesi artıyor çünkü dünya nüfusunun %2-20 ‘si gıda duyarlılığı, intoleransı veya alerjisinden muzdarip. Diyetle bireyin durumunu belirleyerek çözümlemek altın standart haline gelmiştir. Peki nedir bu eliminasyon diyeti? Nasıl uygulanır? Bu vb. soruların cevapları için yazımızı okumaya başlayabilirsiniz.

Eliminasyon Diyeti Nedir?

Eliminasyon diyeti, sizi rahatsız eden şişkinlik, hazımsızlık, kabızlık, ishal gibi sağlık belirtilerinizin arkasında hangi gıdaların olduğunu, bir eleme ve yeniden giriş süreci aracılığıyla öğrenmenize yardımcı olacak bir diyet programıdır.

Alerji, intolerans oluşturabilecek tüm gıdalar bir süreliğine diyetten çıkarılır ve semptomlar ortadan kalkana kadar besleyici yoğun anti-inflamatuar gıdalarla değiştirilir. Daha sonra belirli yiyecekler veya yiyecek grupları, her biri üç günlük bir süre için yavaş yavaş yeniden verilir. Vücuttaki semptomlar izlenir, beslenme günlüğüne kaydedilir ve tetikleyici gıdalar bir kez daha diyetten çıkarılır.

Eliminasyon Diyeti Ne Zaman Uygulanmalı?

Aşağıda verilen birçok semptomdan herhangi biri veya birden fazlası mevcutsa uygulayabilirsiniz.

Kilo Alma / Kilo Verme
Yorgunluk / Uyuşukluk
Sisli Düşünme / Hafıza Sorunları / Odaklanma Eksikliği
Karamsarlık / Anksiyete / Depresyon / Yarışan Düşünceler
Saldırganlık / Hiperaktivite
Gaz / İshal / Kabızlık / Şişkinlik / Kramp
Irritabl Bağırsak Sendromu (IBS)
Reflü
Tekrarlayan Bulantı ve Kusma
Kas Ağrısı / Eklem Ağrısı / Kronik Ağrı
Baş Ağrısı / Migren
Sinüs Tıkanıklığı / Kronik Öksürük
Astım
Deri Döküntüleri / Egzama / Sedef Hastalığı / Kurdeşen
Akne
Kalp Çarpıntısı / Hızlı Nabız / Hızlı Solunum
Göğüste Ağrılı Yanma Hissi
Uyuşma / Karıncalanma
Nöbetler
Osteoporoz
Anemi
Çocuklarda Aşırı Seçici Yeme Davranışları (sadece ekmek, erişte vb. yiyecekler)

Eliminasyon Diyetinin Faydaları Nelerdir

Irritabl bağırsak sendromu belirtilerini azaltabilir.
Eozinofilik özofajit olan kişilere yardımcı olabilir.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) belirtilerini azaltabilir.
Egzama gibi cilt durumlarını iyileştirebilir.
Kronik migrenleri azaltabilir.

Uzmanından Online Diyet Hizmeti Alın

Gıda Alerjisi, Gıda İntoleransı ve Gıda Hassasiyeti Nedir?

Gıda alerjilerinin gıda intoleransları veya hassasiyetleri ile aynı şey olmadığını bilmek gerekir. Jaeger, "İnsanların sağlık sorunlarının pek çok gıda temeli var ve bunların çoğu üç şeyden kaynaklanıyor" diyor. Eliminasyon diyeti uygulayarak bireyin hangi durumdan mustarip olduğu belirlenebilir.

Gıda Alerjisi:

Potansiyel olarak bireyin yaşamını tehdit eden tepki, vücudunuz belirli gıdalardaki proteinlere aşırı tepki verdiğinde ortaya çıkar. Alerjik reaksiyonlar cilt tahrişi, kurdeşen, döküntü, kaşıntı, şişme ve anafilaksi olarak kendini gösterebilir.

Gıda İntoleransı:

Vücudunuz belirli bir gıdayı veya bileşeni düzgün bir şekilde parçalayamadığında, ishal, gaz ve şişkinlik gibi gastrointestinal sorunlar yaşayabilirsiniz. Bazı intoleranslar soğuk algınlığı benzeri semptomlara neden olabilir.

Gıda Hassasiyeti:

Bazen intoleranslarla bir tutulan hassasiyetler, gastrointestinal sisteminizdeki (bağırsağınızdaki) bakterilerin dengesizliğinden kaynaklanır. Belirtiler arasında sindirim sistemi sorunları, yorgunluk, eklem veya kas ağrısı, baş ağrısı ve beyin sisi yer alabilir.

En Yaygın Gıda Hassasiyetleri Nelerdir?

Sekiz çeşit besin, gıda alerjilerinin yaklaşık %90'ını oluşturur ve aynı besinler, alerjisi olmayan ancak yine de hassasiyeti olan kişilerde genellikle intoleransın kaynağıdır.

Yumurta
Balık
Süt
Yer fıstığı
Kabuklu deniz ürünleri
Soya
Ceviz, badem ve ceviz gibi ağaç yemişleri
Buğday (Gluten)

Eliminasyon Diyeti Nasıl Yapılır?

Adım: Planlama Aşaması

Eliminasyon diyetine başlamadan önce uzman, detaylı bir beslenme öyküsü almalıdır. Yaklaşık 1 haftalık beslenme rutinleri izlenmeli ve kaydedilmelidir. Vücuttaki rahatsız edici semptomların ne olduğu ne zaman alevlenmeler yaşandığı not edilmelidir. Gastrointestinal şikayetler, yorgunluk, konsantrasyon güçlüğü veya ciltte meydana gelen değişiklikler farklı semptomlar olarak önümüze çıkabilir.

Potansiyel olarak riskli olan yiyeceklerden bir liste oluşturulur ve bir sonraki adımda kaçınması gereken yiyecekler listesi oluşturulur.

Adım: Kaçınma Aşaması

Eliminasyon diyetleri yoğunluklarına göre birbirlerinden farklılık gösterebilirler.

Düşük yoğunluklu diyete genel olarak “Gıdaya Özel Diyetler” denir. Bunda sadece bir besin veya bir besin grubu beslenmeden çıkarılır. Hangi besin veya besinlerin çıkarılacağına, hastaya yöneltilen sorular veya genellikle hastanın şüpheleri doğrultusunda karar verilir.

Orta yoğunluklu diyette birden fazla besin veya besin grubu rutin beslenmeden çıkarılır. Diyetlerde kısıtlama arttıkça hastanın programa uyumunun azalma ihtimali de vardır. Orta yoğunluklu diyetler, besine özgü eliminasyon diyetlerinden daha fazla semptom çözümüne yol açabilir böylece birçok uzman tarafından daha çok tercih edilir.

Yüksek yoğunluklu diyet veya “daha az besin içeren” bir diyet olarak düşünülebilir. Böyle bir diyette sadece belli besinlerin tüketimine izin vardır. Bundan dolayı bireyin beslenme ihtiyaçlarının karşılandığından emin olunmalıdır.

Hastalar en az 10 veya bazı kaynaklara göre 14 gün ve daha fazla olarak eliminasyon diyeti önerebilmektedir. Çünkü bazı semptomların gıda tüketildikten hemen birkaç gün sonra ortaya çıkmama ihtimali olabilir. Örneğin bir çalışmada, inek sütü alerjisi olan çocuklarda, süt proteinlerine maruz kalma ile klinik reaksiyonların başlangıcı arasında 3 ila 13 günlük bir gecikme olduğu bulunmuştur.

Adım: Mücadele Aşaması

Kaçınma aşamasında elimine edilen yiyecek veya yiyeceklerden kaynaklı semptomlar azalabilir. Birçok semptom azalıktan sonra elimine edilen yani diyetten çıkarılan besinler belirli aralıklarla tekrardan diyete eklenir. Gecikmiş IgG tepkisi olma ihtimaline karşı elimine edilen besinler 3-4 günde bir diyete dahil edilmelidir.

Hastaya tekrardan verilecek olan besinin ilk etapta miktarı küçük ve az olmalıdır. Sonraki öğünlerde miktarı yavaş yavaş artırılabilir. Buradaki amaç bir anda istenmeyen tepkilerle karşılaşmamak. Örneğin gıdalarla yeniden tanışan gıda intoleransı olan hastalar, yaşadıkları kronik semptomlara ek olarak akciğer tıkanıklığı, mukus üretiminde artış, yorgunluk, konsantrasyon güçlüğü, sindirim sorunları, kabızlık ve ishal, şişkinlik, sıvı birikimi, ruh hali değişimleri ve/veya uyuşukluk yaşayabilirler.

Gıdalarla yeniden tanışma sırasında, daha önce ortadan kaldırılan bir gıda sadece 1 gün boyunca yenir. Daha sonra diğer gıdalar da elenmişse ve yeniden verilmesi gerekiyorsa tekrar elenir.

Semptomlardaki iyileşmeler diyet sırasında ortaya çıktığında hasta tarafından kolayca fark edilir. Aslında birçok hasta, semptomları çok belirgin bir şekilde iyileştiği için zorlu aşamaya geçme konusunda oldukça isteksizdir.

Adım: Uzun Vadeli Bir Diyet Planı Oluşturmak

Eliminasyon diyetinin ilk üç aşaması tamamlandıktan sonra, uzun vadeli diyet planlaması gereklidir. Semptomlar değişmezse veya tam olarak çözülmezse bir noktada ek eliminasyon diyetlerine ihtiyaç duyulabilir. Yan etkilere neden olan bir gıdadan ne kadar süreyle kaçınılması gerektiğine ilişkin birçok öneri mevcuttur. Makul bir yaklaşım, eliminasyonun en az 3 ila 6 ay boyunca devam ettirilmesidir. Bundan sonra, ortadan kaldırılan gıda veya gıdalarla başka bir mücadele denenebilir. Bir gıda uzun bir süre sonra yeniden verildiğinde, gıda intoleransının artık bulunmayabileceğine dair bazı kanıtlar vardır. Kronik ürtiker ve/veya perennial riniti olan 10 hasta üzerinde yapılan bir çalışmada, deneklerin sahip olduğu farklı gıda intoleranslarının %38'i ilk değerlendirmeden bir yıl veya daha uzun bir süre sonra yeniden test edildiğinde çözülmüştür.

Eliminasyon Diyetinin Yan Etkileri ve Riskleri Var Mıdır?

Eliminasyon diyetleri “gizli” yeme bozukluklarını aktive edebilir. Uzman, diyete başlamadan önce hastaları anoreksiya ve bulimia nervoza açısından taramalıdır.
Çok sayıda besin grubu ortadan kaldırılırsa hasta yetersiz beslenme riskiyle karşı karşıya kalabilir. Uzman, diyet yapanların yeterli lif, besin (süt ürünleri kısıtlandığında D vitamini ve kalsiyum dahil) ve protein aldığından emin olmalıdır. Gluten eliminasyon diyeti uygulayan hastalar genellikle zamanla çinko, selenyum, bakır, B6 ve B12 eksikliği yaşar; glutensiz tahıllarda B1, B2 ve B3 vitaminlerinin yanı sıra folat ve demir de eksiktir.
Anafilaktik reaksiyona yol açan bir gıda veya gıda grubu, bir alerji uzmanı tarafından uygun şekilde denetlenmeden asla yeniden verilmemelidir.Örneğin, küçük bir çalışmada, balık alerjisi olan yedi çocuk diyetlerinden balığı çıkarmıştır. Balık yeniden verildiğinde, aşırı duyarlılıkları daha da artmıştır.
Yiyeceklere karşı bir korku oluşabilir. Bazı hastalarda bir gıdanın çıkarılmasıyla semptomlarda belirgin iyileşme görülür. Bahsedilen başarı, semptomların diğer gıdalarla uygunsuz bir şekilde ilişkilendirilmesine yol açabilir ve malnütrisyona doğru çığ gibi büyüyebilir. IgE dışı gıda intoleranslarında hedef, gıdanın geçici olarak çıkarılması, gastrointestinal ekosistemin onarılması ve mümkünse gelecekte gıdanın yavaşça yeniden verilmesi olmalıdır.
Genel sağlığın önemli bir yönü olan yemek yeme keyfi azalabilir.
Uzman, diyeti uygulatmanın sosyoekonomik sonuçlarının farkında olmalıdır çünkü maliyet programın uygulanmasını engelleyebilir; örneğin, gluten içeren tahıllara ulaşma noktasında çeşitli alternatifler maliyetli veya elde edilmesi zor olabilir ve bu diyeti uygulayan hastalar, restoranlarda veya başkalarının evlerinde yemek yeme konusunda sınırlanabilirler.
Hastanın diyete uymama olasılığı her zaman akılda tutulmalıdır; özellikle çocuklar için uygulanan diyetlerde genellikle uyum zorluğu oldukça yüksek olabilir.

Diyet Sırasında Hangi Yiyeceklerden Uzak Durulur ve Hangi Yiyecekler Tüketilir?

	Yasak Yiyecekler	Serbest Yiyecekler
Sebzeler	Çok işlenmiş sebzeler (ör: hırpalanmış ve kızartılmış) Nightshades: patlıcan, biber, domates, beyaz patates	Tüm taze, çiğ, buğulama, sote veya közlenmiş sebzeler (patlıcan, domates, biber ve beyaz patates hariç)
Meyveler	Kuru meyve (şekerli), konserve meyve	Şeker ilavesiz tüm taze veya dondurulmuş meyveler
Nişastalar	Gluten içeren tahıllar: arpa, bulgur, kuskus, farro, kamut, çavdar, kavuzlu buğday, tritikale, buğday Gluten içeren ekmek, tahıl gevreği, kraker, makarna ve dürümler (kepek topakları, kuskus, müsli, orzo, naan, roti dahil) Yulaf Mısır	Glutensiz tahıllar: amaranth, kahverengi pirinç, karabuğday, darı, kinoa, sorgum, teff Kökler ve yumrular: pancar, yaban havucu, rutabaga, kabak, tatlı patates, taro, şalgam, yuca
Baklagiller	Soya fasulyesi ve soya fasulyesi ürünleri: edamame, miso, natto, soya sosu, soya sütü, tempeh, dokulu bitkisel protein, tofu	Fasulye ve mercimek
Yağlı Tohumlar	Fıstık, fıstık ezmesi	Ağaç fıstığı: badem, brezilya fıstığı, kaju, fındık, cevizler, antep fıstığı Tohumlar: chia tohumları, keten tohumları, kenevir tohumları, çam fıstığı, kabak çekirdeği, susam tohumları, ayçiçeği tohumları Ağaç yemişlerinden, tohumlardan yapılan yağlar ve yemiş ezmeleri
Et, balık, et ikameleri ve kabuklu deniz ürünleri	Yumurtalar İşlenmiş balık: konserve ton balığı ve balık çubukları gibi füme, konserve ve panelenmiş seçenekler İşlenmiş et: domuz pastırması, hamburger köftesi, konserve etler, soğuk kesim, kurutulmuş sosis, şarküteri etler, sosisli sandviçler Sığır Soya bazlı et ikameleri ve seitan	Et: tavuk, ördek, kuzu, domuz, hindi, yabani av Hayvanları, taze balık, kabuklu deniz ürünleri Pirinç bazlı protein tozu
Süt ve süt ürünleri alternatifleri	Süt: inek, yulaf, keçi Ayran, peynir, yoğunlaştırılmış süt, süzme peynir, krema, dondurma, muhallebi, süt ürünü olmayan kremalar, ekşi krema, yoğurt	Şekersiz hindistan cevizi, pirinç, badem ve kenevir sütü
Katı ve sıvı yağlar	Tereyağı, soslar, kanola yağı, margarin, mayonez, işlenmiş ve hidrojene yağlar, ezmeler, salata sosları (Yiyecekler listesindeki yağlardan yapılmadıysa)	Yağlar: avokado yağı, hindistan cevizi yağı, soğuk pres zeytinyağı, keten tohumu yağı, üzüm çekirdeği yağı, susam yağı Gıdalar: hindistan cevizi eti, pul ve süt (şekersiz), zeytin, avokado
İçecekler	Alkol: bira, soğutucular, sert içecekler, karışık içecekler, alkollü içecekler, şarap Kafeinli içecekler: siyah çay, kahve, yeşil çay, enerji içecekleri, alkolsüz içecekler Meyve suyu	Su, kafeinsiz bitki çayları, maden suyu
Baharatlar ve çeşniler	Barbekü sos, havyar, acı biber, çikolata, Hint turşusu, kremalı soslar, köri ezmesi, ketçap, hardal, makarna sosu, kırmızı biber, relish, soya sosu, domates bazlı soslar	Elma sirkesi (ve şeker veya tatlandırıcı içermeyen diğer sirkeler) Deniz tuzu Çoğu taze bitki ve baharat
Tatlandırıcılar	Esmer şeker, mısır şurubu, hindistan cevizi şekeri, tatlılar, yüksek fruktozlu mısır şurubu, bal, reçel, akçaağaç şurubu, ham şeker kamışı, beyaz şeker	Stevia (gerekirse)

Özet

Eliminasyon diyeti, vücudunuzdaki semptomları azaltarak vücudunuzun hangi yiyecekleri iyi tolere edip edemeyeceğini belirlemenize yardımcı olabilir. Bir uzman eşliğinde semptomlarınızın şiddetine ve uyumunuza göre program uygulanmalıdır. Programda bir süreliğine, bazı besinler kısıtlanır ve sonrasında yine belirli günlerde tekrar beslenmeye dahil edilir. Böylece program sonunda vücudunuza rahatsızlık veren besinler belirlenmiş olur.

Sizlerde de yukarıda belirtilen semptomlardan herhangi biri varsa Diyetisyen Şeyda Ertaş ile iletişime geçerek profesyonel destek alabilirsiniz.

Konuya İlişkin Sıkça Sorulan Sorular

Eliminasyon diyeti nedir?

Belirli gıda maddelerinin diyetten çıkarılarak vücudun belirtilen gıdalara karşı reaksiyonunun gözlemlendiği bir beslenme düzenidir.

Eliminasyon diyeti nasıl yapılır?

Diyet, şu aşamalardan oluşur: Hazırlık: Gıda günlüğü tutmak. Elimine Etmek: Sorunlu gıdaları 2-4 hafta diyetten çıkarmak. Yeniden Giriş: Gıdaları tek tek geri ekleyip tepkileri gözlemlemek. Değerlendirme: Sorunlu gıdaları belirleyip uzun vadeli plan oluşturmak.

Eliminasyon diyeti nasıl açılır?

Süre tamamlandıktan sonra, tek tek besinleri diyete geri ekleyerek ilerlenir. Her yeni besin 3-5 gün denenir ve reaksiyonlar gözlemlenir.

Eliminasyon diyeti kaç gün yapılır?

Genellikle 4-6 hafta sürer. 2-4 hafta elime süreci ve ardından 2-4 hafta yeniden giriş süreci olarak planlanır.

Bu diyetle zayıflayabilir miyim?

Asıl amacı sağlık sorunlarını tespit etmektir, ancak daha sağlıklı beslenme nedeniyle bazı kişiler kilo verebilir.

Eliminasyon diyeti örnek menüler var mıdır?

Evet, çeşitli örnek menüler bulunabilir. Menüler genellikle sebzeler, meyveler, balık, et ve glütensiz tahıllar gibi gıdalara dayanır.

Diyet hangi hastalıklara iyi gelir?

IBS, kronik migren, eklem ağrıları, cilt problemleri (egzama, akne), gıda alerjileri ve intoleransları gibi durumların yönetiminde faydalı olabilir.

Diyetinin yan etkileri ve zararları var mıdır?

Diyetin potansiyel yan etkileri arasında besin eksiklikleri, enerji düşüklüğü ve sosyal yeme alışkanlıklarının zorlaşması yer alabilir.

Eliminasyon diyetinde neler yenmemeli, neler yasak?

Genellikle süt ürünleri, buğday/gluten, soya, mısır, fındık, yumurta, kabuklu deniz ürünleri ve bazı baharatlar gibi yaygın alerjenler ve irritanlar yasaktır.

Diyeti yapanlar ne kadar sürede faydasını görür?

Genellikle 2-4 hafta içinde belirtilerinde azalma veya tamamen geçme gözlemleyebilirler. Ancak tam faydanın görülmesi kişiden kişiye değişebilir.

Eliminasyon diyetinde ne yenir?

Sebzeler, meyveler, balık, tavuk, hindi, bazı tahıllar (kinoa, pirinç), tatlı patates, hindistancevizi yağı gibi sağlıklı yağlar ve belirli bitki çayları tüketilebilir.

Bu diyetin faydaları nelerdir?

Gıda intoleransları ve alerjilerini tespit etmeye yardımcı olur, sindirim sağlığını iyileştirir, kronik inflamasyonu azaltır ve genel sağlık durumunu iyileştirir.

Eliminasyon diyetini diyetisyenle birlikte mi uygulamalıyım?

Evet, diyeti bir diyetisyen veya doktor gözetiminde yapmak, doğru besin alımını sağlamak ve potansiyel yan etkileri en aza indirmek açısından gereklidir.